Οι έννοιες Θάρρος, Σθένος, Παρρησία, Ορθολογικός, δίκαιος και βιώσιμος συμβιβασμός, λογική και όχι παραλογισμός, είναι στοιχεία μιας κληρονομιάς μας χιλιάδων ετών και στοιχείο, πλέον, του πολιτιστικού «DNA» μας.

1. Eυχαριστώ τον Πρόεδρο του πατριωτικού ΔΗΚΟ, Νικόλα Παπαδόπουλο, για την πρόσκλησή μου στη σημερινή εκδήλωση, όπως και την οργάνωση Λεμεσού του ΔΗΚΟ, τον Μιχάλη Μιχαήλ.

2. Πέρασαν πενήντα χρόνια που η χούντα τον Αθηνών, ο σύγχρονος εφιάλτης, υπό την καθοδήγηση δυτικών μυστικών υπηρεσιών προέβη στο πραξικόπημα του καλοκαιριού του 1974, ενώ πάνω στο ματωμένο σώμα της αποκαταστάθηκε η δημοκρατία στην Ελλάδα. Με την προτροπή του Κίσινγκερ και της CIA, με την ανοχή της τότε Σοβιετικής Ένωσης, βιάστηκαν τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Μεγαλόνησο.

Η στρατιωτική χούντα εξαιτίας του χαρακτήρα της, είχε διαλύσει την αμυντική θωράκιση της Ελλάδας, ενώ είχε αποσύρει την ελληνική ταξιαρχία από την Κύπρο. Έκανε το πραξικόπημα στην Κύπρο και μετά δήλωσε ότι δεν διέθετε την στρατιωτική ικανότητα να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της προδοσίας της.

3. Ήταν η εποχή που οι άρχουσες τάξεις στην Ελλάδα ανακάλυψαν για άλλη μια φορά ότι «Η Κύπρος κείται μακριά». Ήταν και είναι παράδοση της ελληνικής δεξιάς να θεωρεί την Κύπρο βάρος που έπρεπε να ξεφορτωθεί. Ο πρώτο διδάξας ήταν ο Ευάγγελος Αβέρωφ που επανειλημμένα τόνιζε ότι δεν μπορούσε η Κύπρος του Μακαρίου να διαταράσσει τις καλές σχέσεις με την Τουρκία και τις δομές της «δυτικής συμμαχίας».

Η ελληνική συντήρηση, όταν τα πράγματα δυσκόλευαν, υπογράμμιζε στην ηγεσία της Κύπρου ότι η «ελληνοτουρκική φιλία» και η ενότητα της συμμαχίας προηγούνται. Συμφώνησε δε, ο Σεφέρης λέει ότι το πρότεινε, το καθεστώς των εγγυήσεων στην πορεία της Ζυρίχης. Συνέβαλε στο να χρησιμοποιηθούν οι προτάσεις Μακ-Μίλαν ως μοχλός πίεσης και εκβιασμού των Κυπρίων προκειμένου να δεχτούν αργότερα τις συμφωνίες της Ζυρίχης-Λονδίνου. Δεν είναι τυχαίο, ότι στην ΓΣ του ΟΗΕ το 2019, αλλά και στην πρόσφατη, ο Κυριάκος Μητσοτάκης ήταν ο πρώτος Έλληνας πρωθυπουργός που «ξέχασε» να αναφερθεί στο Κυπριακό, όπως συχνά ξεχνάνε οι υπουργοί του να μιλήσουν για την κατάργηση των Εγγυήσεων.

4. Από την πρώτη μέρα της τουρκικής εισβολής η διεθνής κοινότητα έθεσε το θέμα των κατοχικών στρατευμάτων. Σε αλλεπάλληλα ψηφίσματα της ΓΣ και του ΣΑ του ΟΗΕ υπογραμμίστηκε η επιταγή να φύγουν, όπως το ψήφισμα 353 του 1974, το 360, το 364, το 3212, το 3395. Απαίτηση που στην πορεία ξεχάστηκε από τις συστημικές δυνάμεις της Ελλάδας. Από πλευράς μου, ήδη στις αρχές του 2015 το επανάφερα κατά την πρώτη επίσκεψή μου στον ΟΗΕ.

Σημαία μας για το Κυπριακό στις διαπραγματεύσεις υπήρξε ο στόχος να γίνει η Μεγαλόνησος «ένα φυσιολογικό», «ένα κανονικό κράτος». Κυρίαρχο, ανεξάρτητο, με όλα τα δικαιώματα και τα εδάφη του. Αυτό στηρίξαμε στην διάρκεια των διαπραγματεύσεων το 2017 στην Γενεύη και στο Κραν Μοντανά. Και κανείς από όλους αυτούς που μας πολέμησαν με βάση τα εξαρτημένα αντανακλαστικά τους, δεν μας είπαν γιατί είναι «κακώς εθνικισμός» να γίνει η Κύπρος ένα «φυσιολογικό» κράτος με όλα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις κάθε κράτους που είναι μέλος του ΟΗΕ και πολύ περισσότερο της ΕΕ. Πείσαμε δε για αυτό, με την δουλειά που κάναμε επί δύο σχεδόν χρόνια, τον ΓΓ του ΟΗΕ που το υιοθέτησε.

Για αυτούς τους «τύπους» σωστά έγραψε ο Τάσσος ότι οι «σφουγκοκωλάριοι αρέσκονται» στο να «παριστάνουν» τους «σοφούς», αν και «δεν έδωσαν αίμα…στον αγώνα της ελευθερίας», ενώ σταθερά ήταν «οι μεγάλοι απόντες από κάθε κοινωνικό και εθνικό αγώνα» («σχέδια λύσης» 47-9).

6. Με τον Άιντε συγκρουστήκαμε συχνότατα, διότι ήταν στην γραμμή του Λονδίνου της εποχής της αποικιοκρατίας και του Κίσινγκερ του 1974. Υποστήριζε ότι μπορούσαν να παραμείνουν στο νησί τα κατοχικά στρατεύματα. Του υπογράμμισα ότι δεν είναι δικηγόρος της Τουρκίας. Αντίθετα, είναι εκπρόσωπος του ΟΗΕ και οφείλει να διαμεσολαβεί για την υλοποίηση των αποφάσεων του. Αν δεν το μπορεί όφειλε να παραιτηθεί. Μου ανταπάντησε ότι δεν υπήρχαν αποφάσεις του ΟΗΕ ως προς τα κατοχικά στρατεύματα. Του έβαλα πάνω στο τραπέζι έναν φάκελο γεμάτο με αποφάσεις του ΟΗΕ και τον προκάλεσα να διαβάσει ορισμένα σημεία δυνατά για να τα ακούσει ο ΓΓ. που ήταν παρών. Αμέσως μετά του υπογράμμισα: «δεν είναι δυνατό να εκπροσωπείς τον ΟΗΕ στο Κυπριακό εδώ και δύο χρόνια και να μην έχεις διαβάσει τις αποφάσεις που αφορούν την αποστολή σου». Τον κοίταξε ο ΓΓ αυστηρά, τόσο για την άγνοιά του, όσο και για τον τρόπο που τον εξέθετε. Ο κ. Άιντε εκείνη τη στιγμή έγινε από Νορβηγός ερυθρόδερμος, κατακόκκινος.

Με βάση τις εμπειρίες μου υπογραμμίζω ότι δεν μπορεί η πλευρά μας να αποδέχεται την εγκατάλειψη από τους εκπροσώπους του ΟΗΕ, των δεσμεύσεων του οργανισμού. Οφείλουμε να τους θυμίζουμε ότι είναι εκπρόσωποι των αποφάσεων του οργανισμού. Το θυμίζω αυτό, διότι σε πρόσφατη συνάντηση ο ΓΓ κάλεσε τα μέρη να κινηθούν «Out of the Box» λες και βρίσκονταν σε συνάντηση κάποιου ινστιτούτου μελετών και όχι στον ΟΗΕ.

Υποστηρίζω, ότι κακώς, πολύ κακώς, η πλευρά της Κυπριακής Δημοκρατίας δέχεται ως διαμεσολαβητές ανθρώπους όπως τον Άιντε, ο οποίος πριν λίγες ημέρες με την ιδιότητα του ΥΠΕΞ της Νορβηγίας προχώρησε σε άρση του εμπάργκο όπλων για την Τουρκία. Αντίθετα η Τουρκία όταν δεν θέλει κάποιον παρεμβαίνει και τον απορρίπτει, επιλέγει τον καλύτερο δυνατό για τα συμφέροντά της. Η λογική να μην προκαλούμε προβλήματα οφείλει να υποτάσσεται στην φιλοσοφία «να μην μας προκαλούν επιπλέον προβλήματα».

6. Στο Κραν Μοντάνα καταφέραμε να θέσουμε την ουσία του Κυπριακού. Φαίνεται ότι σε αρκετούς, ακόμα και εδώ στην Κύπρο, δεν τους άρεσε ότι είχαμε πείσει, για πρώτη φορά, τον Αγγλο Υπουργό Εξωτερικών, ο οποίος δεν στήριξε τις τούμπες του φιλότουρκου ΑΝΥΠΕΞ του, για το θέμα της κατοχής και των εγγυήσεων. Που είχαμε πείσει τον ΓΓ του ΟΗΕ, σε αντίθεση με τον αγαπημένο τους Άιντε, να θέσει το «εξτρεμιστικό θέμα» της κατοχής και των εγγυήσεων. Τους ενόχλησε ότι η ελληνική διπλωματία πέτυχε ως προς την διεθνή πτυχή του Κυπριακού να έχει σημαντικούς παράγοντες της πενταμερούς, πλην Τουρκίας, μαζί της. Ενοχλήθηκαν και ανησύχησαν.

Σε αντίθεση με πολλούς ψευδόμενους, ο ΓΓ του ΟΗΕ είχε υπόψη του τις πραγματικές μας προτάσεις για την απομάκρυνση των κατοχικών στρατευμάτων. Ουδέποτε, βέβαια, είπαμε να φύγουν μέσα σε μία ή δύο μέρες.

Αφού μελέτησα με προσοχή την διεθνή εμπειρία, πρότεινα να ακολουθηθεί το παράδειγμα της Γερμανίας/ΕΕ από την οποία απομακρύνθηκαν τα σοβιετικά στρατεύματα σε μια διαδικασία σαράντα τεσσάρων μηνών. Να υπάρξει, δηλαδή, ένα χρονοδιάγραμμα οριστικής και συνολικής απομάκρυνσής τους. (πρότασή μας για «ένα σύμφωνο φιλίας της Κύπρου» ως κανονικό κράτος, παράγραφος Ε.4., σελ.227-8). Αυτά για τα κατοχικά στρατεύματα. Ως προς την Συνθήκη Συμμαχίας συμφωνήσαμε να την εξετάσουν οι πρωθυπουργοί σε μια τελική συνάντηση στην Νέα Υόρκη

Μας επιτέθηκαν με αφορμή το Κραν Μοντανά γιατί θέσαμε θέμα κατοχικών στρατευμάτων και εγγυήσεων. Όμως, πρόκειται για αποφάσεις του ίδιου του ΟΗΕ. Και αναρωτιέμαι μήπως κάποιοι στο βάθος της ψυχής τους θεωρούν τις αποφάσεις του ΟΗΕ, ως «εξτρεμισμό» και «ακραίο εθνικισμό»;

7. Ασφαλώς το Κυπριακό έχει και εσωτερικές και συνταγματικές πτυχές, κύρια τις σχέσεις ανάμεσα στις δύο κοινότητες. Αλλά εμείς ως Ελλάδα δικαιούμαστε να μιλήσουμε μόνο για την διεθνή πτυχή σε αντίθεση με την Τουρκία και την στάση παλαιότερα συντηρητικών κυβερνήσεων στην Αθήνα.

8. Το πρόβλημα επιμονής μη αντιμετώπισης της διεθνής πτυχής του Κυπριακού δεν εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 2017. Ήταν κάτι που ήθελαν να επιβάλλουν οι Βρετανοί αποικιοκράτες ήδη από την δεκαετία του 1950. Σας θυμίζω την τότε συζήτηση για «αυτοδιάθεση ή αυτοκυβέρνηση». Την πρώτη την στήριζε ο κυπριακός λαός, την δεύτερη το Λονδίνο. Η πρώτη εννοούσε το δικαίωμα να επιλέξει ο κυπριακός λαός το μέλλον του μόνος του, αν ήθελε να ενωθεί ή όχι με την Ελλάδα, αν ήθελε Κύπρο κυρίαρχη ή ανεξάρτητη, καθότι δεν επιθυμούσε να εγκλωβιστεί η πατρίδα του στην αποικιοκρατία. Η δεύτερη υπονοούσε μεταρρυθμίσεις εντός του συστήματος της αποικιοκρατίας. Ουσιαστικά εσωτερικές ρυθμίσεις.

Ας μου επιτραπούν εδώ δύο σκέψεις: Πρώτον, πολύ συχνά εκείνοι που συνήθως πιέζουν τον αδύναμο, μιλάνε για λύση και δεν εννοούν απλά μια κακή λύση, αλλά μια ρύθμιση του προβλήματος, μια αρνητική ρύθμιση διαιώνισής του. Πολύ συχνά στο Κυπριακό παρουσιάζονται ως λύσεις απλές ρυθμίσεις που αποσκοπούν στην αποενεχοποίησης της Τουρκίας, στην παγίωση των αποτελεσμάτων της εισβολής και των μέτρων που επέβαλε η Τουρκία στα κατεχόμενα, την νομιμοποίηση όλων των εποίκων προκειμένου μακρόχρονα να αλλοιωθεί οριστικά η πληθυσμιακή σύνθεση της Μεγαλονήσου και να νομιμοποιηθεί η παραβίαση και σε αυτό το σημείο του Διεθνούς Δικαίου.

Δεύτερο, η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο επικαλούμενη τα ανθρώπινα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων. Τάχατες μπούκαρε στην Μεγαλόνησο για να τους προστατεύσει. Στην πορεία αποδείχτηκε ότι ο Τούρκος κατακτητής ήταν ο χειρότερος κυβερνήτης για τη ζωή, τα δικαιώματα και τα συμφέροντα των Τουρκοκυπρίων, η πρώτη δύναμη που τους έδιωξε από τον τόπο τους, την Κύπρο. Στην πραγματικότητα, και αυτό το ομολόγησαν υπουργοί και πρωθυπουργοί της Τουρκίας, το ζητούμενο για την Άγκυρα ήταν και είναι τα γεωπολιτικά συμφέροντα της.

9. Στο Κραν-Μοντανά, σε γραπτό του κείμενο ο ΓΓ του ΟΗΕ, Γκουτέρες, ζήτησε να καταργηθεί η Συνθήκη των Εγγυήσεων και να φύγουν τα κατοχικά στρατεύματα. Ήταν μεγάλη επιτυχία της διπλωματικής προεργασίας που κάναμε ήδη από τις αρχές του 2015. Αυτά τα κείμενα του ΓΓ του ΟΗΕ δεν έπεσαν από τον ουρανό, ούτε ήταν προϊόν των πολέμιων της πολιτικής μας. Αλλά τα επικαλούνται ως να είχαν εργαστεί εκείνοι για την επιτυχία μας. Πρόκειται, κατά συνέπεια για παραλογισμό όταν μας κατηγορούν ότι δεν αξιοποιήσαμε τις προτάσεις του ΓΓ, οι οποίες διαμορφώθηκαν κάτω από την επίδραση της δικής μας συστηματικής εργασίας. Και αυτό το αποφασιστικής σημασίας στοιχείο επιθυμούν οι πολέμιοι του Κραν Μοντανά να το ξεχάσουμε.

Για την υλοποίηση μιας τέτοιας δέσμευσης προτείναμε, και ο ΓΓ του ΟΗΕ συμφώνησε και διαμόρφωσε δικό του κείμενο, την δημιουργία ενός μηχανισμού εξακρίβωσης, παρακολούθησης και στήριξης της υλοποίησης αυτής ακριβώς της επιλογής. Εμείς είχαμε πετύχει να βάλουμε πάνω στο τραπέζι την ουσία του Κυπριακού, όπως σωστά είπε ο Νικόλας (Παπαδόπουλος).

Οι Τούρκοι αρχικά έδειξαν να συμφωνούν με τον Γενικό Γραμματέα μετά από διαπραγματεύσεις που έκαναν μεταξύ τους. Το βράδυ του γεύματος, ο Γκουτέρες εισηγήθηκε τα μέχρι τότε συμφωνηθέντα. Ο Αναστασιάδης έδειχνε κάπως έξω από τα νερά του διότι δεν περίμενε να υπάρχει συμφωνία και τέτοια εισήγηση για την διεθνή πτυχή από τον ΓΓ του ΟΗΕ. Μίλησε και ο βρετανός ΑΝΥΠΕΞ που έδειχνε να θέλει να σαμποτάρει τον ΥΠΕΞ του και την συμφωνία. Εντέλει πήρε τον λόγο ο Τσαβούσογλου που ευθέως χαρακτήρισε τον ΓΓ του ΟΗΕ ως ψεύτη. Πάνω από μία ώρα ο Γκουτέρες προσπαθούσε να πείσει τον Τούρκο ΥΠΕΞ ότι είχαν συμφωνήσει στα προαναφερόμενα θέματα. Αλλά ο Τούρκος επίμονα αρνιόταν. Στο τέλος, απαυδισμένος ο Γκουτέρες κήρυξε λήξασα την συνδιάσκεψη του Κραν-Μοντανά και μετά από λίγο ο Τούρκος Υπουργός πετούσε για Άγκυρα.

Τι έκανε τον Τσαβούσογλου να αλλάξει γνώμη μέσα σε λίγες ώρες; Η τεκμηριωμένη εκτίμησή μας ήταν και είναι ότι πήρε επείγουσες νέες οδηγίες από τον Ερντογάν που ήθελε να είναι πρόεδρος με ισχυρή κοινοβουλευτική πλειοψηφία και στηριζόταν προς τούτο και στις ψήφους των γκρίζων λύκων, δηλαδή, του κόμματος εθνικιστικής δράσης (ΜHP) με τους οποίους συγκυβερνά σήμερα, το οποίο, όμως, απαιτούσαν την άμεση αποχώρηση της Τουρκίας από το Κραν Μοντανά προκειμένου να τον στηρίξουν στις τότε βουλευτικές εκλογές. Απαίτηση που βόλευε και τον ίδιο τον Ερντογάν. Με άλλα λόγια, το Κραν Μοντανά δεν οδηγήθηκε σε συμφωνία, καθότι η Τουρκία δεν την επιθυμούσε για τους δικούς της εσωτερικούς λόγους. Η Κύπρος χρησιμοποιήθηκε για την σφυρηλάτηση της συνεργασίας των ακραίων γκρίζων λύκων με τον Ερντογάν. Και εμείς βρεθήκαμε υβριζόμενοι από κάποιους στην Κύπρο που ξέρω ότι ο λαός της μας αγαπά, διότι υπό την πίεση της τουρκικής συγκυβερνώσας ακροδεξιάς, ο Τούρκος ΥΠΕΞ πήρε πίσω τα συμφωνηθέντα με τον Γκουτέρες και εγκατέλειψε την διαπραγμάτευση.

10. Θα περίμενε κανείς, ολόκληρος ο ελληνισμός να υποστηρίξει τις κατακτήσεις μας στο Κραν Μοντανά, τουλάχιστον ως προς την διεθνολογική πτυχή της διαπραγμάτευσης, να τις υπερασπιστεί και να τις θεωρήσει θεμέλιο επόμενων διαπραγματεύσεων. Να καταγγείλει την Τουρκία για την υποχώρησή της από την λύση για λόγους εσωτερικής πολιτικής. Αντίθετα, όμως, με οργανωτή τον τότε Κύπριο Επίτροπο που ήθελε να πλήξει την προοδευτική κυβέρνηση της Αθήνας και με υποστυλώματα κάποιους από τους τότε συνεργάτες του, κήρυξαν τον πόλεμο στην ελληνική αντιπροσωπεία και στα κέρδη του Κραν Μοντανά, απάλλαξαν την Τουρκία, την τουρκική ακροδεξιά και τον Άιντε από τα «καμώματά τους» και το κυριότερο προσπάθησαν να εμποδίσουν την μελλοντική αξιοποίηση αυτών των κερδών! Σε κάποιους περίσσευε το ψέμα και το θράσος.

Η Τουρκία σηκώθηκε και έφυγε το καλοκαίρι του 2017, ακριβώς όπως είχε κάνει τον Γενάρη του 2017 από την Γενεύη. Στην Γενεύη, η συμφωνία με τον ΟΗΕ ήταν για δύο ημέρες διαπραγμάτευσης, όμως, ο Τσαβούσογλου εγκατέλειψε την πόλη για την Άγκυρα τα ξημερώματα της δεύτερης ημέρας, με την δικαιολογία ότι υπήρχαν οξυμένα εσωτερικά ζητήματα στη χώρα του: η τότε συνταγματική αλλαγή και το Συριακό πρόβλημα. Αντίστοιχα στο Κραν Μοντανά είχε προγραμματίσει πρωινή μεταφορά με ελικόπτερο στο αεροδρόμιο της Γενεύης πριν καν ξεκινήσει η βραδινή και αποφασιστική συνεδρίαση.

Ιστορικά, δεν ήταν η πρώτη φορά που εγκατέλειψαν οι Τούρκοι μια διαπραγμάτευση για να κάνουν «τα δικά τους». Το κάνουν συχνά, ακόμα και το 1974 εγκατέλειψαν την διαπραγμάτευση από την Γενεύη, προκειμένου να ξεκινήσουν τον δεύτερο Αττίλα. Μόνο που τώρα στο Κυπριακό βρήκαν πρόθυμους και στην «δική μας όχθη» να τους απαλλάξουν των ευθυνών όσων διέπρατταν.

11. Οι ναινάκηδες κάναν λόγο για «μια ακόμα χαμένη ευκαιρία»», σχήμα που πρωτοκατασκεύασε ο Ευάγγελος Αβέρωφ για να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα που έπραξε το 1959, προς το 1959, αλλά και μετά. Η αλήθεια είναι ότι πράγματι το Κραν Μοντανά αποτέλεσε μια ευκαιρία. Όμως εμείς την δημιουργήσαμε, χάρη στην επίπονη διπλωματική προεργασία μας. Πρόκειται, λοιπόν, περί γελοιότητας, να κατηγορούν εμάς που την εξασφαλίσαμε ότι τάχα δεν την αξιοποιήσαμε, λες και οι ενδοτικοί κατήγοροι είχαν καμιά σχέση με την δημιουργία της. Είχαμε δε, την εξής παραδοξολογία, από την μια οι δυνάμεις που μας εχθρεύονται να τονίζουν ότι είμαστε τάχα ανεύθυνοι που θέσαμε το θέμα των εγγυήσεων και των κατοχικών στρατευμάτων, μερικές μάλιστα μας απείλησαν, και από την άλλη, όταν είδαν ότι κερδίζαμε στο θέμα θέσεις και ο κυπριακός λαός τις αγκάλιασε να εμφανίζονται ως οι εμπνευστές τους. Θέλαν την δόξα για τον εαυτό τους και την ύβρι για εμάς. Μικροί και ανήμποροι…

Πολλές από τις λεγόμενες ευκαιρίες, όπως αυτή που δημιουργήσαμε στο Κραν Μοντανά, όπως και πολλές άλλες από παλιά, ξεκινώντας από τις προτάσεις του Γκάλο Πλάθα το 1965, «χάθηκαν» όχι εξαιτίας της συμπεριφοράς και των επιλογών της Ελλάδας και της Κύπρου. Όταν η Τουρκία σηκώνετε και φεύγει από μια διαπραγμάτευση, η χαμένη ευκαιρία είναι η αποκάλυψη της συμπεριφοράς της και όχι η επίθεση στο θύμα της, την Κυπριακή Δημοκρατία.

Ιστορικά, ως προς τις «χαμένες ευκαιρίες» πολλές από τις προτάσεις ήταν οι ίδιες καταστροφικές και υπονόμευαν ουσιαστικά κάθε προοπτική να αποκτήσει ο κυπριακός λαός ένα «κανονικό, φυσιολογικό» κράτος. Η χρέωση του τουρκικού απορρηπτισμού ως λάθος της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι το λιγότερο αναληθές, μη ηθικό, να μην σας πω ότι δείχνει ένα είδος ξενοδουλίας.

Σημειώνω, επιπλέον, ότι διαχρονικά τίποτα δεν εγγυόταν ότι αν είχαν γίνει αποδεκτές οι προτάσεις που απορρίφθηκαν από την Κύπρο και την Ελλάδα, οι μετέπειτα εξελίξεις θα ήταν θετικές. Επί παραδείγματι, εάν είχαν εξαρχής δοθεί βάσεις στην Τουρκία με εκτεταμένο έδαφος όπως προέβλεπαν τα σχέδια Άτσεσον (στο 10 με 11% του εδάφους), δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Τουρκία στην πρώτη ευκαιρία που θα έβρισκε θα την χρησιμοποιούσε ως βάση για να κάνει «εξόρμηση» και κατοχή στην Δημοκρατία της Κύπρου. Εδώ δεν είχε δικαιώματα χρήσης βίας σε βάρος της Κύπρου και επικαλέστηκε το 1974 την συνθήκη εγγύησης για να καταλάβει το 36% των εδαφών της Μεγαλονήσου. Στην περίπτωση αυτό, το επιχείρημα της «χαμένης ευκαιρίας», είναι σαν να δίνουν κάποιοι εγγυήσεις ότι η Τουρκία θα συμπεριφερόταν σήμερα δίκαια και νόμιμα εάν είχε πάρει χθες εκείνο που ζητούσε. Ότι η ικανοποίηση των απαιτήσεων δεν θα της άνοιγε την όρεξη. Όμως, η πείρα μας έδειξε το αντίθετο. Είδαμε, εξάλλου, πώς εξελίχθηκε μια ανάλογη ιστορία με την Αλεξανδρέττα πριν 90 χρόνια, τότε συριακή και την βορειοδυτική Συρία σήμερα.

Τέλος, εδώ να θυμίσω, ότι ακόμα και αυτή «την χαμένη ευκαιρία» στο πέμπτο σχέδιό της την απέρριψε η Τουρκία.

12. Θα μπορούσε, βέβαια, κάποιος –και αυτό προτείνω- να διαβάσει την ιστορία διαφορετικά, θετικά. Πρώτον, το γεγονός ότι υπάρχει σήμερα η Κυπριακή Δημοκρατία, ότι σώθηκε η κυριαρχία και ανεξαρτησία της, όχι ασφαλώς η εδαφική της ακεραιότητα οφείλεται στις πετυχημένες μάχες που έδωσε ο λαός της, οι ηγεσίες της, ιδιαίτερα ο Μακάριος και ο Τάσος Παπαδόπουλος. Το ότι η Κυπριακή Δημοκρατία αξιοποίησε όσο της ήταν δυνατό κάθε πραγματική δυνατότητα και αυθεντική ευκαιρία. Η υπόθεση της Κύπρου ασφαλώς έχει και λάθη και αδυναμίες, αλλά το κύριο είναι η διασφάλιση της ίδιας της ύπαρξής της, η ένταξή της στην ΕΕ. Εξάλλου, η ιστορικά μέγιστη απώλεια δυνατοτήτων της Μεγαλονήσου δεν μπορεί να εντάσσεται στην «ροή των χαμένων ευκαιριών» αφού ήταν προϊόν χουντικού πραξικοπήματος, σκοτεινών κύκλων και επιλογών ισχυρών δυτικών δυνάμεων της Δύσης και της υπέρτερης στρατιωτικής ισχύος της Τουρκίας.

Δεύτερο, όποτε δεν κάναμε πίσω σε εκβιασμούς και εκφοβισμούς δεν οδηγηθήκαμε αναγκαστικά σε «χαμένες ευκαιρίες». Ας πάρουμε παράδειγμα τους εκβιασμούς της Τουρκίας ως προς την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ. Θυμάμαι ως μέλος της τότε διαπραγματευτικής ομάδας με τον φίλο μου Γιάννο Κρανιδιώτη, ότι αρχικά η Τουρκία δήλωσε ότι θα γίνει πόλεμος αν η Κύπρος εντασσόταν στην ΕΕ πριν την λύση του Κυπριακού. Δήλωσε, μάλιστα, στη συνέχεια ότι η Κύπρος «δεν δικαιούται έτσι και αλλιώς» να ενταχθεί στην ΕΕ πριν από την Τουρκία σύμφωνα με την Ζυρίχη. Δεν τους ακούσαμε. Η Κύπρος έγινε μέλος της ΕΕ χάρη στο γεγονός ότι δεν ικανοποιήθηκαν οι εκβιασμοί της Τουρκίας. Αυτή είναι μια πραγματική ευκαιρία που αξιοποιήθηκε ενάντια στην λογική του ενδοτισμού. Το ίδιο ισχύει για την χάραξη και οριοθέτηση της Κυπριακής ΑΟΖ, μπορεί δε να συμβεί και με την σημερινή αναβάθμιση της γεωπολιτικής όπως ήδη σημείωσε ο Νικόλας.

Τρίτο, αν εξετάσει κανείς το ιστορικό των προτάσεων, των διαπραγματεύσεων από μια άλλη σκοπιά, θα διαπιστώσει ότι στην ιστορία του Κυπριακού υπάρχει και μια ιστορία άγονων υποχωρήσεων, αναποτελεσματικών κακών συμβιβασμών αδιέξοδων επιλογών. Ας είμαστε ειλικρινείς η τακτική των παραχωρήσεων προκειμένου να κάνει η άλλη πλευρά μερικά βήματα επί της διαδικασίας δεν είναι πάντα ωφέλιμη. Σε κάθε διαπραγμάτευση προκειμένου να ξεκινήσει, απαιτούσαν μονόπλευρες παραχωρήσεις από την Κυπριακή Δημοκρατία.

Το να είσαι συνεχώς το επισπεύδων μέρος μπορεί κάποτε να είναι απαραίτητο, μπορεί, όμως, να έχει, και αρνητικά αποτελέσματα. Η βιασύνη, η αντίληψη ότι το κύριο είναι να γίνεται κουβέντα και όχι με ποιο περιεχόμενο θα γίνει αυτή, οι συνθήκες και τα πλαίσια του διαλόγου, εύκολα οδηγούν σε παραχωρήσεις, ακόμα και χωρίς αρχές. Υποχωρήσεις που πάνε μετά χαμένες, μόνο και μόνο για να μην μας κατηγορήσει κανείς «ότι χάθηκαν ευκαιρίες», δήθεν ευκαιρίες, οι οποίες αντί για λύσεις φέρνουν κακές ρυθμίσεις.

Θα έλεγα ότι αυτό που πράγματι συχνά πήγε χαμένο είναι «η άνευ ανταπόδοσης υποχωρήσεις και παραχωρήσεις».

Να είμαι σαφής, πάντα θέλαμε και επιζητούσαμε τον διάλογο, αλλά όχι προκειμένου να μην μας κακολογήσουν, αλλά για να λύσουμε το Κυπριακό.

13. Η Κύπρος δεν έπαθε την κύρια ζημιά από την μη αξιοποίηση «κάποιας χαμένης ευκαιρίας», αλλά από την εγκληματική δράση της χούντας των Αθηνών και την παραβίαση του διεθνούς δικαίου και του δικαίου των ανθρώπων από την Τουρκία η οποία εισέβαλε στην Μεγαλόνησο στο όνομα της προστασίας των Τουρκοκυπρίων, που ένιωσαν και εκείνοι την μπότα της κατοχής και της μετατροπής τους από πλειοψηφία στην κοινότητά τους σε μια μειοψηφία που μειονεκτεί σε θέσεις και δικαιώματα, ιδιαίτερα σε προοπτικές έναντι των εποίκων.

Η Τουρκία ακολουθεί μια μακρόχρονη δημογραφική πολιτική. Αφού αλλοίωσε την σύνθεση του πληθυσμού στα κατεχόμενα με τις δεκάδες χιλιάδων εποίκων, επιδιώκει μέσω μιας επιθυμητής για εκείνην συμφωνίας, να αποκτήσει τη δυνατότητα της απόδοσης ιθαγένειας από την «τουρκοκυπριακή πολιτεία» ώστε να αλλοιώσει την σύνθεση σε όλη την Μεγαλόνησο που θα χρησιμοποιηθεί ως μοχλός και την μετατροπή των ελληνοκύπριων σε μειοψηφία πάνω στο νησί.

Η αλλοίωση της σύνθεσης του πληθυσμού στα κατεχόμενα δείχνει ότι δεν μπορεί κανείς να υπολογίζει σε μια πολιτική του στάτους κβο. Δεν επιθυμούμε το στάτους κβο αλλά πραγματική λύση προς όφελος όλων των πλευρών του κυπριακού λαού. Αν δεν καθοδηγήσει ή έστω να συμβάλλει κανείς στην κίνησή του υπάρχοντος, θα τα καθορίσει κάποιος άλλος. Διότι ακόμα και αν μερικοί νιώθουν βολεμένοι με την σημερινή κατάσταση, ουδείς μπορεί να διασφαλίσει ότι η Τουρκία και τα τουρκικά στρατεύματα δεν θα επιδιώξουν να κινηθούν στο μέλλον προκειμένου να αλλάξουν τις συνθήκες κατά το δικό τους δοκούν.

14. Φίλες και φίλοι, πολίτες της αγαπημένης μου Κύπρου

Παλαιότερα, μέχρι και τη δεκαετία του πενήντα η Τουρκία επεδίωκε να υλοποιήσει το σύνθημα: «θάνατος ή διχοτόμηση». Τώρα προωθεί με όλα τα μέσα έναν συνδυασμό διχοτόμησης με συνομοσπονδία ώστε παρά τη διχοτόμηση να ελέγχει όλο το νησί. Για αυτό, ενώ μιλά για λύση δύο κρατών, ταυτόχρονα θέλει τα δύο αυτά κράτη να τεθούν υπό τη σκεπή μιας Συνομοσπονδίας έτσι ώστε να έχει λόγο στην εξωτερική και αμυντική πολιτική όλου του νησιού και στην όποια «ασφάλειά του» και να έχει, επιπλέον, άμεση πρόσβαση ως Τουρκία στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι.

14. Με βάση όλα τα πιο πάνω,

Α) Πρέπει να αναπτύξουμε την κοινή δράση Τουρκοκύπριων και Ελληνοκύπριων για μια ελεύθερη πατρίδα κανονικό κράτος. Χωρίς κατοχικά στρατεύματα και συνθήκη εγγυήσεων.

Β) Να αποκατασταθούν ουσιαστικά τα δικαιώματα των προσφύγων. Και ταυτόχρονα να αναδείξουμε την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των Τουρκοκυπρίων απέναντι στην τουρκική στρατιωτική μπότα και την πλημμύρα των εποίκων. Η προστασία των Τουρκοκυπρίων όπως και των δικαιωμάτων των ελληνοκυπρίων προσφύγων είναι στοιχείο μιας δίκαιης και βιώσιμης λύσης.

Γ) Είναι απαραίτητη η σταθερότερη διαμόρφωση του κοινού μετώπου ανάμεσα στην Ελλάδα και την Κύπρο. Δεν μπορεί να συνεχίσει αυτή η πολιτική αποστάσεων από την πλευρά των Αθηνών, ή ότι στο όνομα των καλών ελληνοτουρκικών σχέσεων μπορούν να θυσιαστούν πτυχές του Κυπριακού.

Δ) Για αυτό, η κυπριακή κυβέρνηση καλό θα ήταν να μην συνδέει τόσο άμεσα την τύχη του ελληνοτουρκικού διαλόγου, στον οποίο δεν συμμετέχει, με την τύχη του Κυπριακού.

Ε) Η Λευκωσία νομίζω ότι καλό θα είναι να είναι προσεκτική στο πώς αντιμετωπίζει την λογική των σημερινών κρατούντων στην Ελλάδα και να μην κάνει άδικες και προκλητικές επιθέσεις απέναντι σε προηγούμενες κυβερνήσεις. Άκουσα και την ανοησία ότι δεν είμασταν εμείς ειλικρινείς ως κυβέρνηση το 2015-9. Κοίτα ποιοι μιλάνε! Μας κατηγορούν ότι δεν κάναμε καλές διαπραγματεύσεις πρόσωπα ως εκείνος που συζητούσε απαράδεκτα σχέδια για το Κυπριακό με την Τουρκία χωρίς να μας ενημερώνει. Που μαθαίναμε για τις «προτάσεις» του στην Άγκυρα και μόλις μετά από μήνες ήρθε στην Αθήνα να μας ενημερώσει για τις σκέψεις του που δεν τολμά να τις υπερασπιστεί δημόσια. Προτάσεις που έχουν κόστος για τις σημερινές διαπραγματεύσεις, όπως είπε ο Νικόλας. Απλά αξιοποιούσαν όλα αυτά τα χρόνια εξαιτίας της αγάπης μας στην Κύπρο ουδέποτε μιλήσαμε. Αλλά υπάρχουν και όρια.

Στ) Χρειάζονται κοινές δράσεις Ελλάδας και Κύπρου στην ΕΕ. Χωρίς να έχουμε αυταπάτες για τις δυνατότητες της ΕΕ ως προς τις θεματικές άμυνα και διπλωματία, πρόκειται για ένα δυναμικό κέντρο που μπορεί να χρησιμεύσει ως ασπίδα, ως μοχλός πίεσης, ως χώρος ενημέρωσης για το Κυπριακό. Πρέπει να συντονιστούν οι δύο κυβερνήσεις, οι θεσμοί και τα κινήματα στις δύο χώρες ώστε να ενσωματωθεί το Κυπριακό ακόμα περισσότερο στον νου και την καρδιά των θεσμών της ΕΕ και των ευρωπαίων πολιτών. Χρειάζεται ακόμα περισσότερη διαφώτιση στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια κοινή γνώμη με τη χρήση όλων των παραδοσιακών και σύγχρονων εργαλείων.

Ζ) Ορθά η Κύπρος επιδιώκει να αξιοποιήσει την σπουδαία γεωπολιτική και γεωενεργειακή θέση της. Που καταφέρνει να κάνει αυτή τη θέση πλεονέκτημα και όχι φοβικό μειονέκτημα. Και το απέδειξε με τις ενέργειες που έκανε ως προς τον πόλεμο της Μέσης Ανατολής και τον διάδρομο βοήθειας σε υποφέροντες πληθυσμούς.

Η) Ορθά η Κύπρος επιδιώκει να αξιοποιήσει την ανάπτυξη των σχέσεών της με τις ΗΠΑ, αναφέρθηκε ήδη ο Νικόλας. Αλλά επειδή ακόμα και σε αυτή τη χώρα τίποτα δεν είναι αιώνια σταθερό, καλό είναι η ίδια Κύπρος να γίνει περισσότερο δημιουργική και τολμηρή στις διαπραγματεύσεις και τις δράσεις της. Να αποβάλλει φοβικά σύνδρομα αναπτύσσοντας σε βάθος και έκταση τις συμμαχίες της. Να αξιοποιήσει ακόμα περισσότερο για τις διαπραγματεύσεις και τα άλλα μέλη του Συμβουλίου Ασφάλειας. Ταυτόχρονα δε, να προσφέρει η ίδια περισσότερα για την άμυνά της.

Θ) Πρέπει να δώσουμε να καταλάβουν όλοι στο διεθνές σύστημα, ότι Ελλάδα και Κύπρος δεν είναι δοσμένοι και λιγότερο φοβισμένοι. Οι έννοιες Θάρρος, Σθένος, Παρρησία, Ορθολογικός, δίκαιος και βιώσιμος συμβιβασμός, λογική και όχι παραλογισμός, είναι στοιχεία μιας κληρονομιάς μας χιλιάδων ετών και στοιχείο, πλέον, του πολιτιστικού «DNA» μας.

Τέλος,

Ι) Χρειάζεται να δυναμώσουν στην ίδια την Κύπρο οι φωνές και οι δράσεις για τους παραπάνω στόχους, η στήριξη των δημοκρατικών-πατριωτικών και αγωνιστικών δυνάμεων, καθώς και η αλληλεγγύη της Ελλάδας στην Κύπρο και τον λαό της.

(Ο Νίκος Κοτζιάς είναι πρώην υπουργός Εξωτερικών, επικεφαλής του “Πράττω”- Το κείμενο είναι η ομιλία του σε εκδήλωση του ΔΗΚΟ στη Λευκωσία)