Αυτό που συμβαίνει λοιπόν στο Αιγαίο είναι μεγάλο εθνικό έγκλημα στο οποίο δυστυχώς συμπράττει και το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο της χώρας ο Άρειος Πάγος, ο οποίος το 2022 άλλαξε την νομολογία του και αποδέχθηκε το Οθωμανικό Δίκαιο ως υπερισχύον έναντι του ελληνικού αστικού κώδικα.

Γράφει η Μαρία Δεληθανάση

Έγγραφο ντροπή του Υπουργείου Οικονομικών προς κατοίκους των ακριτικών Αρκιών Δωδεκανήσου με το οποίο αμφισβητεί τις ιδιοκτησίες τους 35 χρόνια μετά την απόκτησή τους, επικαλούμενο το Οθωμανικό Δίκαιο ως ισχύοντα νόμο επί της ελληνικής επικράτειας (διακόσια και πλέον χρόνια μετά την απελευθέρωση), αποκαλύπτει η «Εστία της Κυριακής». Από το έγγραφο της αγωγής του Δημοσίου με το οποίο επιδιώκεται η εκδίωξη κατοίκων νησιών από τις εστίες τους προκύπτει ότι το Ελληνικό Δημόσιο φθάνει στο σημείο να επικαλείται στα επιχειρήματα του έως και τον Σουλειμάν τον Μεγαλοπρεπή για να ισχυριστεί ότι ανήκουν στην ιδιοκτησία του, όχι μόνο τα ακίνητα που δήμευσε με το δόρυ του ως εισβολέας στην Κω και στην Ρόδο, αλλά και τα «μη δορυάλωτα εδάφη» της τέως Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε άλλα νησιά της Δωδεκανήσσου!

Το πλέον εξοργιστικό είναι ότι το 2022 μετά την απόκτηση ιδιοκτησιών, κτηματογραφικά γραφεία ενέκριναν τις αιτιάσεις του Δημοσίου, ότι το οθωμανικό ισχύει ως τοπικό δίκαιο και ότι οι ιδιοκτησίες είναι αμφισβητούμενες και έτσι αφαίρεσαν την ασφάλεια Δικαίου από τους ακρίτες μας. Σήμερα το Δημόσιο σύρει σε πολυετείς δικαστικούς αγώνες τους ιδιοκτήτες των ακινήτων με στόχο την τελική εκδίωξη τους. Εκτός από τους Αρκιούς θολό είναι το ιδιοκτησιακό τοπίο και στα κομβικής σημασίας για την οριοθέτηση ΑΟΖ Λέβυθα όπου η οικογένεια Καμπόσου δεν διαμένει εκεί πλέον μόνιμα και μετακινήθηκε με τα πρόβατα της στην Αστυπάλαια. Κυκλοφορούν και εδώ φήμες ότι αμφισβητείται η ιδιοκτησία επί του ακινήτου και τα ερωτήματα της εφημερίδας μας παραπέμφθηκαν προς απάντησιν στον Δήμαρχο. Αυτό που συμβαίνει λοιπόν στο Αιγαίο είναι μεγάλο εθνικό έγκλημα στο οποίο δυστυχώς συμπράττει και το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο της χώρας ο Άρειος Πάγος, ο οποίος το 2022 άλλαξε την νομολογία του και αποδέχθηκε το Οθωμανικό Δίκαιο ως υπερισχύον έναντι του ελληνικού αστικού κώδικα.

Στη συνέχεια, σταχυολογούμε από το έγγραφο της ντροπής, την επιχειρηματολογία που αναπαράγει μαζικά στο Δημόσια σε σωρεία αγωγών κατά κατοίκων νησιών του Αιγαίου, τις περιουσίες των οποίων θέλει να «αρπάξει».

Το περιεχόμενο των αγωγών και το Οθωμανικό Δίκαιο

Στις αγωγές, και με προκάλυμμα την ολοκλήρωση της κτηματογράφησης της χώρας, η Κτηματογραφική Υπηρεσία Δωδεκανήσων αμφισβητεί τα στοιχεία που έχουν αναρτηθεί στους οικείους καταλόγους των δήμων, στους οποίους υπάγονται τα νησιά, και ζητά από τους κατοίκους να «επιστρέψουν» στο Δημόσιο τα σπίτια και τη γή τους!!!

Οπως συγκεκριμένα αναφέρεται «ο Προϊστάμενος της αρμόδιας Κτηματογραφικής Υπηρεσίας Δωδεκανήσου, υπέβαλε προς τον Οργανιισμό Κτηματολογίου Χαρτογραφήσεως Ελλάδος προσφυγή-ένσταση κατά των αναρτηθέντων στοιχείων β’ ανάρτησης της Κτηματογράφησης Δήμου Πάτμου … διότι η αρχική εγγραφή (των στοιχείων) τυγχάνει ανακριβής».

Σε ό,τι αφορά τις αιτίες για τις οποίες είναι «ανακριβής» το υπ. Οικονομικών επικαλείται …το Οθωμανικό Δίκαιο, το οποίο κρίνει ότι κατισχύει οποιουδήποτε συμβολαίου αγοραπωλησίας ή άλλου νόμιμου τρόπου απόκτησης ιδιοκτησίας στα νησιά μέχρι σήμερα!!! Σύμφωνα, λοιπόν, με την αγωγή, «ακίνητα ελευθέρας ιδιοκτησίας» είναι μόνον «τα αστικά ακίνητα (οικόπεδα, αυλές, κήποι, οικίες και γενικότερα οικοδομήματα) και τα καρποφόρα δένδρα που βρίσκονται σε πόλεις κωμοπόλεις και χωριά. Αντιθέτως οι αγροτικές εκτάσεις ανήκουν στην κατηγορία των δημοσίων γαιών»…

Σε αυτές το Οθωμανικό Δίκαιο δεν αναγνωρίζει δικαίωμα χρησικτησίας, ούτε ιδιοκτησίας. Και το ίδιο πράττει το υπ. Οικονομικών! Οπως αναφέρεται στην αγωγή «οι εκτάσεις μπορούσαν να παραχωρηθούν …αλλά οι ιδιοκτήτες δεν αποκτούσαν πλήρες δικαίωμα κυριότητας επί τις παραχωρηθείσας δημόσιας εκτάσεως, αλλά δικαίωμα διηνεκούς εξουσιάσεως, το δε δικαίωμα ψιλής κυριότητας διατηρούσε το Οθωμανικό Δημόσιο».

Και επεξηγεί παρακάτω το υπουργείο Οικονομικών: «Οι ως άνω διακρίσεις των ακινήτων, σύμφωνα με την προαναφερθείσα Οθωμανική νομοθεσία, διατηρήθηκαν εν ισχύ ως τοπικό δίκαιο, με τις διατάξεις των άρθρων…του Κτηματολογικού Κανονισμού, ο οποίος διατηρήθηκε σε ισχύ και μετά την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα (!)».

Και αποσαφηνίζει η αγωγή, υιοθετώντας – αυθαιρέτως – την αντίληψη ότι δεν υπάρχουν ιδιωτικές ιδιοκτησίες στα μικρά νησιά και τις νησίδες του ανατολικού Αιγαίου: «Τα δημόσια κτήματα οποτεδήποτε και αν αναγνωρίσθηκαν ως τέτοια, ακόμη κι αν η παραχώρησή τους σε ιδιώτες έγινε μετά την ιταλική κατάληψη των νησιών του Αιγαίου (1912), εξακολουθούν να διέπονται από τις διατάξεις του Οθωμανικού Δικαίου, που ίσχυε κατά τον χρόνο της κατάληψης… Επομένως ισχύει για τα παραπάνω κτήματα και το άρθρο 78 του από 7 Ραμαζάν 1274 Οθωμανικού νόμου …Σημειωτέον ότι τις διατάξεις του νόμου περί γαιών της 7ης Ραμαζάν 1274 (1858) ανεγνώρισε η Ελληνική Πολιτεία με το ν.2100/1952». Οπότε, «τα επί των ακινήτων κτημάτων δικαιώματα του Δημοσίου, εις ουδεμία υπόκεινται παραγραφή».

Διευκρινίζεται πως «τα δημόσια κτήματα οποτεδήποτε και αν αναγνωρίσθηκαν ως τέτοια, ακόμη και αν η παραχώρησή τους σε ιδιώτες έγινε μετά την ιταλική κατάληψη των νήσων του Αιγαίου (1912) εξακολουθούν να διέπονται από τις διατάξεις του Οθωμανικού Δικαίου, που ίσχυε κατά τον χρόνο της κατάληψης».

Και τι γίνεται με τα νησιά που δεν είχαν καταληφθεί από τους Οθωμανούς, όπως π.χ. οι Αρκιοί; Απαντά το υπ. Οικονομικών: «στα άλλα νησιά της Δωδεκανήσουν που δεν ήταν «δορυάλωτα» (σ.σ. που δεν είχαν κυριευθεί με τη «σπάθη και το δόρυ») …όλα ανεξαιρέτως τα κτήματα που κατείχαν, νέμονταν και εξουσίαζαν από τότε οι κάτοικοι των νησιών αυτών …(το επιχείρημα) κλονίζεται και από το γεγονός δημιουργίας κτηματολογικού γραφείο σε τμήμα μόνον της νήσου Λέρου, όπου βεβαίως εχώρησε η καταγραφή των ακινήτων ως δημοσίων γαιών, παρά το γεγονός ότι η νήσος Λέρος δεν υπήρξε δορυάλωτη».

Και η αγωγή του υπ. Οικονομικών προχωρά ακόμη περισσότερο, αμφισβητώντας ακόμη και την κυριότητα του Δήμου Πατμου. Οπως αναφέρεται: «η νήσος Αρκιοί δεν περιλαμβάνεται στις νησίδες που περιήλθαν δωρεάν κατά κυριότητα στον Δήμο Πάτμου, δεδομένου ότι δεν χρησιμοποιείται για βόσκηση ζώων, αλλά κατοικείται. Κατά τούτων, ο Δήμος Πάτμου ουδέποτε απέκτησε κυριότητα επί τους επίδικου ακινήτου, ώστε να δύναται να το μεταβιβάσει. ….Συνεπώς εκείνος προς τον οποίον μεταβιβάσθηκε ξένο ακίνητο δεν αποκτά την κυριότητα, εφόσον του μεταβιβάσθηκε από μη κύριο»!!!

Οι κάτοικοι έχουν προσφύγει σε α’ βαθμό και έχουν δικαιωθεί έναντι του Ελληνικού Δημοσίου. Πόσοι, όμως, θα μπορέσουν να προχωρήσουν στον Εφετείο; Ελάχιστοι ή ίσως και κανένας. Πόσο μάλλον στον Άρειο Πάγο… Είναι άνθρωποι πλέον μεγάλης ηλικίας, με χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο και πολύ περιορισμένα οικονομικά. Και το πιθανότερο είναι ότι δεν θα καταφέρουν να ανταποκριθούν στις ανάγκες συνεχών προσφυγών.

Οταν ο Αρειος Πάγος συμπαρατάσσεται με την άποψη του υπ. Οικονομικών

Στις μαζικές αγωγές του υπουργείου Οικονομικών αγνοείτο το σύνολο της νομολογίας του Αρείου Πάγου έως το 2020. Για την ακρίβεια, γίνεται επιλεκτική επίκληση στα σημεία που εξυπηρετείται το κυρίαρχο αφήγημα, που συνοψίζεται στη φράση: «Δεν είναι τίποτα δικό σας. Σηκωθείτε και φύγετε».

Χαρακτηριστική είναι η απόφαση 1787/2017 του Αρείου Πάγου, η οποία εν προκειμένω δικαίωσε κάτοικο της Σύμης έναντι του Ελληνικού Δημοσίου. Σύμφωνα με την απόφαση, ο θεσμός της «χρησικτησίας για πρώτη φορά εισήχθη στα Δωδεκάνησα μετά την εισαγωγή σ’ αυτήν του Ιταλικού Αστικού Κώδικα του 1865»…. Από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων… «του εν λόγω Ιταλικού ΑΚ του 1865 προκύπτει ότι αυτός που έχει συνεχή, όχι διακεκομμένη δημόσια, ειρηνική, αναμφίβολη νομή σε ακίνητο με διάνοια κυρίου, αποκτά σ’ αυτό εμπράγματο δικαίωμα κυριότητος μετά από τριάντα χρόνια (κτητική παραγραφή). Η εν λόγω κτητική παραγραφή, όσο αφορά τη Σύμη, όπου δεν έχει καταρτιστεί Κτηματολόγιο και συνακόλουθα δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις του Κτηματολογικού Κανονισμού, εκτός από εκείνες των άρθρων 1-8, εφαρμόζεται και επί ακινήτων που ανήκαν στην ιδιωτική περιουσία του Κράτους, κατά το άρθρο 2114 του Ιταλικού ΑΚ του 1865».

Στην ίδια απόφαση σημειώνεται ότι «ακόμα, μετά την έναρξη ισχύος του Ελληνικού ΑΚ στη Δωδεκάνησο από 30.12.1947, εφαρμόζονται οι διατάξεις των άρθρων … ΑΚ, από τις οποίες προκύπτει ότι αυτός που έχει τη φυσική εξουσία στο πράγμα με διάνοια κυρίου (νομή) και την ασκήσει για χρονικό διάστημα είκοσι ετών καθίσταται κύριος με έκτακτη χρησικτησία (άρθρο 1045) …και όποιος ασκεί πράξεις νομής με καλή πίστη και νόμιμο τίτλο για δέκα χρόνια αν το πράγμα είναι ακίνητο (άρθρ. 1041), καθίσταται κύριος με τακτική χρησικτησία».

Διαφορετικό το σκεπτικό των αποφάσεων μετά το 2022

Το σκεπτικό αποφάσεων του Α.Π. είναι διαφορετικό μετά το 2020. Χαρακτηριστική είναι η απόφαση 1954/2022 σε προσφυγή κατοίκου της Λέρου, για περιουσία του στους Αρκιούς. Στην απόφαση αυτήν, ο Αρειος Πάγος επιστρέφει για επανεξέταση την υπόθεση και με « άλλους δικαστές, εκτός από εκείνους που εξέδωσαν την αναιρούμενη απόφαση» στο Πολυμελές Εφετείο Δωδεκανήσου.

Αν και οι περιουσίες των κατοίκων των Αρκιών αποδεικνύονται με συμβόλαια αγοραπωλησίας από την Ιερά Μονή Πάτμου, η απόφαση αμφισβητεί την πρότερη ιδιοκτησία της Ιεράς Μονής Πάτμου – άρα και την αγοραπωλησία – με το επιχείρημα ότι ασχέτως του γεγονότος ότι το νησί δεν είχε καταληφθεί από Οθωμανούς, την περίοδο εκείνη ίσχυε το Οθωμανικό Δίκαιο!!! (Συγκεκριμένα, τα συμβόλαια αγοραπωλησίας δικαίωσαν τους κατοίκους σε α’ βαθμό, το Ελληνικό Δημόσιο προσέφυγε στο Εφετείο όπου πάλι δικαιώθηκαν οι κάτοικοι και το Ελληνικό Δημόσιο προσέφυγε στον Άρειο Πάγο, ο οποίος συμφώνησε με το σκεπτικό του Ελληνικού Δημοσίου το 2022 και επέστρεψε την υπόθεση στο Εφετείο).

Αναφέρεται χαρακτηριστικά σε εκείνην την απόφαση: «Ειδικότερα δε, το Εφετείο δέχθηκε ότι ολόκληρη η νήσος Αρκιοί αποτελούσε ιδιοκτησία “μουλκ” της Ιερός Μονής της Πάτμου, στην κυριότητα της οποίας περιήλθε κατά τη βυζαντινή εποχή, και στην οποία, ως μη δορυάλωτη, δεν υπήρξαν δημόσιες γαίες καθώς και το δικαίωμα εξουσιάσεως επί δημοσίων γαιών (τεσσαρούφ), από της εποχής του τούρκου κατακτητή Σουλτάνου Σουλεϊμάν (1522 μ.χ) μέχρι την ισχύ του Ν. 2100/1952, παρά μόνο γαίες “μουλκ”, όπως και στις λοιπές νήσους των Δωδεκανήσων, πλην της Ρόδου και της Κω, τις οποίες ενέμοντο, κατείχαν και εξουσίαζαν οι κάτοικοι των νησιών αυτών.

Με το να αποφανθεί όμως έτσι το Εφετείο, στηρίζοντας την απορριπτική του κρίση ότι το επίδικο δεν είναι δημόσιο κτήμα, διότι αποτελούσε καθαρά ιδιοκτησία “γαία μουλκ” ανήκουσα κατά κυριότητα στην Ιερά Μονή της Πάτμου, στην οποία ανήκε ολόκληρο το νησί (Αρκιοί) και επομένως δεν απετέλεσε αντικείμενο διαδοχής από το Οθωμανικό Δημόσιο στο Ιταλικό και από το τελευταίο στο Ελληνικό, χωρίς περαιτέρω να διαλαμβάνει παραδοχές για τις συγκεκριμένες πράξεις νομής, κατοχής και εξουσίασης της Ιεράς Μονής στο επίδικο ακίνητο από την Βυζαντινή εποχή καθώς και για τη φύση, τη μορφή και το χαρακτήρα αυτού, ώστε να δικαιολογούνται οι πράξεις αυτές, παραβίασε τις ουσιαστικού δικαίου διατάξεις των άρθρων 1, 2, 3, 4, 5, 6, 78, 103 του Οθωμανικού νόμου περί γαιών της 7ης Ραμαζάν 1274 (1856), των διατάξεων των άρθρων 1, 2, 3 και 4 εδ.α’ και 65 του Κτηματολογικού Κανονισμού, των διατάξεων του άρθρου 4 παρ.1 και 2 του ΑΝ 1539/1938, των διατάξεων του άρθρου 1 του Παραρτήματος XIV της Συνθήκης των Παρισίων της 10ης Φεβρουάριου 1947, όπως κυρώθηκε με το Ν.Δ 423/1947».

Γολιάθ εναντίον Δαβίδ: Ο επίσημος μηχανισμός εκκένωσης των νησιών

Το πρόβλημα που αποκαλύπτει η «ΕτΚ» είναι το «κερασάκι στην τούρτα»… Τα νησιά του Αιγαίου όπως οι Αρκιοί και το Αγαθονήσι ταλανίζονται εδώ και χρόνια από τρία προβλήματα: ακτοπλοϊκής σύνδεσης, τουρκικές ανεμότρατες και προσπάθεια εκδίωξης των κατοίκων από τις γενέτειρές τους με το επιχείρημα ότι οι περιουσίες τους δεν είναι δικές τους, με επίκληση του Οθωμανικού Δικαίου!!!

Σε ό,τι αφορά το πρώτο, όπως εξηγεί στην «ΕτΚ» ο κ. Διαμαντής Μαντής, του οποίου συγγενείς κατοικούν στους Αρκιούς και το Αγαθονήσι, έχει προς ώρας επιλυθεί. Με πολιτική βούληση. Όπως θα μπορούσαν να επιλυθούν – και όχι να προκαλούνται – τα σοβαρά προβλήματα των νησιών μας. Λέει χαρακτηριστικά: «Τέλος Ιανουαρίου σταματά το «Σταυρός» και τους διαβεβαίωσαν ότι από αρχές Φεβρουαρίου θα μπει το «Σαόνησος» και τα δυο της Saos Ferries. Όμως πρόκειται για μηνιαίες ανανεώσεις, μέχρι να ανοιχθούν οι φάκελοι με τις προσφορές. Γνωρίζουμε ότι πολλοί πολιτικοί θέλουν τα δρομολόγια να κάνει το «Νήσος Κάλυμνος» της ΑΝΕΚ. Όμως το πλοίο αυτό δεν πληρεί τις προϋποθέσεις. Δεν είναι ferry boat. Τα νησιά χρειάζονται πλοίο που να μπορεί να μεταφέρει φορτηγά για ανεφοδιασμό, είτε είναι ζωοτροφές, είτε νερό και τρόφιμα. Επίσης, είναι σημαντικό να υπάρχουν δυο εναλλακτικά πλοία, όπως στην περίπτωση της Soas Ferries, ώστε όταν το ένα βρίσκεται σε λιμενισμό, να εξυπηρετεί το άλλο. Ας βάλουν και τις δυο εταιρείες, δεν μας νοιάζει εμάς. Όμως, να πληρούνται οι προϋποθέσεις».

Το δεύτερο σοβαρό πρόβλημα είναι οι τουρκικές ανεμότρατες που γεμίζουν τα χωρικά ύδατα των νησιών μας στο Αιγαίο. «Οι φωτογραφίες που σας έστειλα είναι οι περίπου 15 τουρκικές τράτες, σχεδόν δίπλα στην παραλία, στο Αγαθονήσι, το καλοκαίρι του 2024. Η Ευρωπαϊκή Ένωση μας βάζει να κομματιάζουμε τις δικές μας και έρχονται οι τουρκικές και ψαρεύουν στα χωρικά μας ύδατα» λέει στην «ΕτΚ». Οπως εξηγεί ο κ. Μαντής, το Λιμενικό κωφεύει στις εκκλήσεις που γίνονται από τους νησιώτες για τα τουρκικά ψαράδικα και μάλιστα μια φορά κάποιος απάντησε σε διαμαρτυρόμενο νησιώτη: «Αυτό συμβαίνει από την εποχή του ΠΑΣΟΚ»…

Το τρίτο σοβαρό πρόβλημα είναι αυτό το οποίο έχει προκαλέσει το υπουργείο Οικονομικών. Με πρόφαση το Κτηματολόγιο αμφισβητεί συλλογικά τις ιδιοκτησίες στα μικρά αυτά νησιά. «Οι κάτοικοι δέχονται συνέχεια αγωγές από το υπουργείο Οικονομικών, ενώ έχουν στα χέρια τους συμβόλαια με τη σφραγίδα της Ελληνικής Δημοκρατίας ότι είναι δικά τους τα οικόπεδα και τα σπίτια. Αναγκάζονται να τρέχουν στα δικαστήρια. Κι αυτό είναι δυσβάστακτο οικονομικά για τους κατοίκους, που επιπλέον ζουν μακρυά από τα διοικητικά κέντρα. Προεκλογικά και στις γιορτές θυμούνται οι πολιτικοί ότι είναι αυτοί που «Φυλάνε Θερμοπύλες» και μετά έρχονται και τους διώχνουν. Πόσο θα αντέξουν οι κάτοικοι αυτήν την πίεση; Σε βάθος δεκαετίας δεν θα υπάρχει ούτε ένας Ελληνας σε αυτά τα νησιά. Πήραν τα ψάρια μας, τώρα θα πάρουν και τα κατσίκια μας»…