Παρά τις αντιδράσεις από Ελλάδα και Κύπρο «κλειδώνει» η συμμετοχή της Τουρκίας στα νέα ευρωπαϊκά εξοπλιστικά προγράμματα, καθώς οι τελικές αποφάσεις θα ληφθούν από την Ε.Ε. με ειδική πλειοψηφία και όχι ομοφωνία. Την Τρίτη αντίθετος με τις εξελίξεις εμφανίστηκε ο υπουργός Αμυνας Νίκος Δένδιας, ο οποίος δήλωσε, φωτογραφίζοντας την Τουρκία, πως «δεν μπορούμε να υπερασπίσουμε την Ευρώπη εάν ο εχθρός βρίσκεται εντός των τειχών…».

Διαφωνία, χωρίς «εργαλεία» αντίδρασης

Η συμμετοχή της Τουρκίας στα ευρωπαϊκά εξοπλιστικά προγράμματα αποτελεί μια εξέλιξη η οποία δεν πέφτει σαν κεραυνός εν αιθρία. Το προηγούμενο χρονικό διάστημα διαμηνύθηκε στην Αθήνα σε σειρά επιπέδων, από εκείνο των ηγετών (καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς προς πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη) μέχρι το υπηρεσιακό, ότι η Ε.Ε. πρόκειται να συνεργαστεί με την Τουρκία για την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής άμυνας, καθώς πρόκειται για προτεραιότητα που δεν μπορεί να καθυστερήσει. Επιπλέον, για τους υπόλοιπους 25 (πλην Ελλάδας και Κυπριακής Δημοκρατίας) ο αποκλεισμός ενός κράτους-μέλους του ΝΑΤΟ που διαθέτει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό της Συμμαχίας, μάλιστα σε μια περίοδο κατά την οποία η Ευρώπη επιχειρεί να έχει κατά το δυνατόν μεγαλύτερη επιρροή στο Ουκρανικό και στη Μέση Ανατολή, δεν έβγαζε νόημα.

Ανάλογες «κλειστές» πόρτες συνάντησε η Αθήνα και στις Βρυξέλλες, κάτι που οδήγησε στην απόφαση να ενεργοποιηθούν και οι πρέσβεις της Ελλάδας στα κράτη-μέλη της Ε.Ε., οι οποίοι είχαν λάβει οδηγία να ενημερώσουν τα υπουργεία Εξωτερικών και Αμυνας των εταίρων για τις ελληνικές επιφυλάξεις και την ανάγκη –τουλάχιστον– οι αποφάσεις να λαμβάνονται με ομοφωνία και όχι ειδική πλειοψηφία (qualified majority). Μάλιστα, από την Αθήνα γίνεται σαφής αναφορά και παραπομπή στο άρθρο 212 της συνθήκης για τη λειτουργία της Ε.Ε. σχετικά με τη μελλοντική σύναψη διμερών ή μελλοντικών συμφωνιών της Ε.Ε. με τις υποψήφιες προς ένταξη χώρες, στις οποίες, βεβαίως, περιλαμβάνεται και η Τουρκία.

Ασταθείς συμμαχίες

Στην πραγματικότητα η Αθήνα δεν έχει κάποιο πραγματικό περιθώριο αντίδρασης, καθώς η απόφαση για τον τρόπο επιλογής των προτάσεων που θα περιλαμβάνουν και τρίτες χώρες θα ληφθεί με ειδική πλειοψηφία, με την ελληνική πλευρά και τη Λευκωσία να μην έχουν παρά συγκυριακές και ασταθείς συμμαχίες για το θέμα εντός Ε.Ε.

Σήμερα θα γίνει γνωστό το τελικό κείμενο, αν και η διαπραγμάτευση αναμένεται να κρατήσει λίγες ακόμη ημέρες, μέχρι το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων (ΣΓΥ) της 27ης Μαΐου, που αναμένεται να το επικυρώσει. Οι διαπραγματεύσεις είναι, ωστόσο, παρά τις δυσκολίες εξαιρετικά ευαίσθητες και οι διπλωμάτες που τις έχουν αναλάβει επιχειρούν να γεφυρώσουν εξαιρετικά σοβαρές διαφορές.

Τα πρώτα σήματα συναγερμού έφθασαν στην Αθήνα στις 27 Δεκεμβρίου 2024, εντός εορταστικής ραστώνης, όταν η ιταλική κυβέρνηση ενέκρινε την εξαγορά της Piaggio Aerospace (που τελούσε υπό κρατική διοίκηση από το 2018) από την τουρκική εταιρεία Baykar, η οποία ανήκει στον Σελτσούκ Μπαϊρακτάρ, γαμπρό του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Με αρκετή καθυστέρηση, η Ελλάδα ζήτησε εξηγήσεις από την Ιταλία σε επίπεδο ευρωπαϊκού μηχανισμού ελέγχου των άμεσων ξένων επενδύσεων (με βάση τον κανονισμό 2019/452). Πριν από λίγες εβδομάδες οι εξηγήσεις αυτές δόθηκαν, δίχως, πάντως, να διαφωτίσουν ιδιαίτερα την κατάσταση.

Η ουσία της υπόθεσης είναι, βεβαίως, ότι αρκετούς μήνες πριν την απόφαση της Ευρωπαϊκής Ενωσης να επεκτείνει τη συνεργασία της στον τομέα της άμυνας με τρίτους, η Τουρκία είχε ήδη κατορθώσει να αποκτήσει τον έλεγχο μιας αμιγώς ευρωπαϊκής εταιρείας, η οποία –μάλιστα– ανήκει στον τομέα της αεροναυπηγικής και λειτουργεί ως εκ τούτου ως περιουσιακό στοιχείο που συμβάλλει ευθέως στην περαιτέρω ανάπτυξη του «κοσμήματος» στο στέμμα της τουρκικής βιομηχανίας: την ανάπτυξη μη επανδρωμένων αεροχημάτων (UAV).

Πέρα από την ιταλική αμυντική βιομηχανία, άλλωστε, η Τουρκία αποτελεί ιδανικό εταίρο και για τη Γερμανία, η οποία επενδύει πολλά στη σχέση της με την Aγκυρα. Στο Βερολίνο είναι απολύτως σαφές ότι ο στόχος επανεξοπλισμού της Ευρωπαϊκής Ενωσης ευρύτερα και της Γερμανίας ειδικότερα χρειάζεται τη συνδρομή τρίτων εταίρων, ειδικά από τη στιγμή που οι ΗΠΑ –με τον Ντόναλντ Τραμπ ή χωρίς αυτόν στο μέλλον– εμφανίζονται να μειώνουν περαιτέρω το στρατιωτικό αποτύπωμα αλλά και τη γενικότερη εμπλοκή τους στην Ευρώπη. Οι Γερμανοί –όπως και άλλοι Ευρωπαίοι– επιθυμούν τη συνεργασία με την Αγκυρα λόγω των παραγωγικών δυνατοτήτων που διαθέτει η τουρκική βιομηχανία, ακόμη και η αεροναυπηγική. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι σχετικές βιομηχανικές μονάδες της Τουρκίας έχουν πιστοποιηθεί τα τελευταία χρόνια με βάση τα πιο υψηλά διεθνή πρότυπα στον τομέα της αεροναυπηγικής (απαραίτητα πιστοποιητικά των συστημάτων διαχείρισης ποιότητας), γεγονός που σημαίνει ότι ένα προϊόν που παράγεται εκεί μπορεί να εισαχθεί στην Ε.Ε. ή να εξαχθεί από εκεί ως προϊόν της Ε.Ε., χωρίς την ανάγκη για προσαρμογές ή κάποια περαιτέρω διαδικασία.

Σχετικοποίηση αξιών

Το πλέον ανησυχητικό, για την Αθήνα, στοιχείο στον τρόπο με τον οποίο κινείται η Ε.Ε. στην παρούσα φάση δεν είναι μόνον η ανοιχτή πόρτα στην ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, όσο η σχετικοποίηση των αξιών στις οποίες το οικοδόμημα είχε στηριχτεί. Η πιο γεωπολιτική Ευρώπη σημαίνει και πιο κυνική Ευρώπη και αυτή η στροφή φαίνεται ότι αναγκάζει και την Αθήνα να ξανασκεφθεί από το μηδέν τον τρόπο που ασκεί εξωτερική πολιτική τις τελευταίες τρεις δεκαετίες.

Μήνυμα από Νίκο Δένδια με πολλούς αποδέκτες

Βρυξέλλες-Ανταπόκριση. Σαφές μήνυμα με αποδέκτες τους Ευρωπαίους εταίρους, αλλά και την Τουρκία, έστειλε ο υπουργός Αμυνας Νίκος Δένδιας σχετικά με τον μηχανισμό ενίσχυσης της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας, Safe, που αποτέλεσε ένα από τα ζητήματα που συζητήθηκαν χθες στη συνεδρίαση του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων στις Βρυξέλλες, όπου μετείχαν υπουργοί Αμυνας και ξεχωριστά υπουργοί Εξωτερικών, παρουσία του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε.

Ενόψει της σημερινής τελικής υιοθέτησης του κειμένου του κανονισμού για το Safe από τους μονίμους αντιπροσώπους των κρατών-μελών στην Ευρωπαϊκή Ενωση (Coreper), ο Ελληνας υπουργός Αμυνας προειδοποίησε ότι «δεν νοείται να συμμετέχουν στον επανεξοπλισμό της Ε.Ε. κράτη που απειλούν άλλες χώρες και μάλιστα μέλη της Ε.Ε., που δεν αναγνωρίζουν άλλες χώρες και μάλιστα μέλη της».

Στις χθεσινές συνομιλίες οι Ευρωπαίοι υπουργοί επικεντρώθηκαν στην ανάγκη εφαρμογής και υλοποίησης της «Λευκής Βίβλου» και του σχεδίου επανεξοπλισμού της Ευρώπης (ReArm Europe) βάσει της σχετικής πρότασης της Κομισιόν τον περασμένο Μάρτιο, όπου –ανάμεσα σε άλλα– περιλαμβάνει και το χρηματοδοτικό «εργαλείο» Safe το οποίο θα επιτρέψει την άντληση κεφαλαίων 150 δισ. ευρώ από τις αγορές, ανοίγοντας ουσιαστικά τον δρόμο για κοινές επενδύσεις στην άμυνα με τη συμμετοχή και τρίτων χωρών.

Ξεκάθαρη γραμμή

Ως προς αυτό, η «γραμμή» της Αθήνας ήταν εξαρχής ξεκάθαρη, αλλά την επανέλαβε χθες με ιδιαίτερη ένταση ο υπουργός Αμυνας. «Η Ελλάδα έχει επανειλημμένως τονίσει ότι είναι απαραίτητο σ’ αυτό το εγχείρημα να συμμετέχουν χώρες οι οποίες σέβονται και ασπάζονται το αξιακό πλαίσιο της Ε.Ε.», σημείωσε ο Νίκος Δένδιας, για να προσθέσει ότι «δεν νοείται να μετέχουν αδιάκριτα στο ευρωπαϊκό εγχείρημα χώρες που απειλούν άλλες χώρες και μάλιστα μέλη της Ε.Ε., που δεν αναγνωρίζουν άλλες χώρες και μάλιστα μέλη της Ε.Ε., που δεν ασπάζονται τους ίδιους κανόνες δημοκρατίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεν μπορούν να υπερασπίσουν την Ευρώπη αν ο εχθρός βρίσκεται εντός των τειχών». Ο υπουργός Αμυνας μάλιστα πρόκειται να επισκεφθεί σήμερα το ακριτικό νησί της Ρω.

Η θέση της Κύπρου

Στο ίδιο μήκος κύματος με τον Ελληνα υπουργό σχετικά με τον κανονισμό Safe κινήθηκε ο υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου Κωνσταντίνος Κόμπος. Προσερχόμενος στη συνεδρίαση στις Βρυξέλλες και κληθείς να σχολιάσει σχετικά, σημείωσε ότι «η θέση μας είναι ξεκάθαρη, οι αμυντικές δυνατότητες και η αυτονομία της Ε.Ε. πρέπει να ενισχυθούν και την ίδια στιγμή πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαίτερες ανησυχίες των κρατών-μελών».

Η τελική έγκριση του κειμένου του κανονισμού αναμένεται την ερχόμενη εβδομάδα στο Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων, ενώ είχαν προηγηθεί σκληρές διαπραγματεύσεις στις οποίες ηγούνταν η Πολωνία ως προεδρεύουσα χώρα του Συμβουλίου της Ε.Ε. και στις οποίες αναφέρθηκε χθες ο Πολωνός υπουργός Αμυνας Κοσινιάκ Καμίς. «Η Ευρώπη αλλάζει σαφώς την προσέγγισή της σ’ αυτόν τον τομέα (σ.σ. της άμυνας). Το αποτέλεσμα είναι νέα προγράμματα που εγκρίθηκαν από την Ενωση, όπως ο επανεξοπλισμός της Ευρώπης και ο κανονισμός Safe, των οποίων οι διαπραγματεύσεις πλησιάζουν στο τέλος τους», είπε. «Γνωρίζουμε ήδη σήμερα ότι οι ευνοϊκές συνθήκες για την πολωνική αμυντική βιομηχανία γίνονται πραγματικότητα», τόνισε ο Πολωνός υπουργός Αμυνας, που υπήρξε πάντως ιδιαίτερα προσεκτικός κατά την αναφορά του στους συμμάχους και δυνάμει μετέχοντες στα κοινά ευρωπαϊκά αμυντικά προγράμματα –μέσω Safe–, όπως ΗΠΑ, Νότια Κορέα και Ηνωμένο Βασίλειο.

Χαμηλό κόστος και μαζική παραγωγή από Τουρκία
Κωνσταντινούπολη-Ανταπόκριση. Η Τουρκία διεκδικεί τη συμμετοχή της στα ευρωπαϊκά προγράμματα εξοπλισμού της Ε.Ε., καθώς οι τουρκικές αμυντικές βιομηχανίες έχουν ήδη αναπτυχθεί σε συγκεκριμένους τομείς και στην Aγκυρα πιστεύουν πως μπορούν να ενισχύσουν την ευρωπαϊκή άμυνα με τη μαζική παραγωγή πολλών οπλικών συστημάτων και να πάρουν μερίδιο από τον προϋπολογισμό της Ευρώπης.

Τα oπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, τα πυρομαχικά, τα τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού, τα τεθωρακισμένα οχήματα μάχης, είναι από τα προϊόντα όπου η τουρκική αμυντική βιομηχανία θεωρείται πως έχει ένα μεγάλο πλεονέκτημα του χαμηλότερου κόστους, αλλά και της μεγάλης και γρήγορης παραγωγής.

Η τουρκική αμυντική βιομηχανία Baykar ήδη έχει πουλήσει τα οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη Bayraktar ΤΒ-2 σε πέντε χώρες-μέλη του NATO και σε τρεις χώρες-μέλη της Ε.Ε. – Ρουμανία, Πολωνία, Κροατία. Σημαντική θεωρείται η ενίσχυση και της Ουκρανίας με τα συγκεκριμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Η εταιρεία έχει δημιουργήσει συνεργασία με την ιταλική Leonardo για τη συμπαραγωγή μη επανδρωμένων αεροσκαφών, όπως έχει εξαγοράσει και την ιταλική αεροναυπηγική εταιρεία Piaggio.

H εταιρεία παραγωγής τυφεκίων και οπλικών συστημάτων ΜΚΕ με 12 εργοστάσια και 7.000 εργαζομένους παράγει τυφέκια, πυρομαχικά, νάρκες, ρουκέτες και πυραυλικά συστήματα και αλεξίσφαιρα, που ήδη εξάγονται σε χώρες της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής.

Oι ιδιωτικές τουρκικές εταιρείες ΒΜC και Otokar παράγουν δεκάδες τύπους τεθωρακισμένων οχημάτων μεταφοράς προσωπικού και μάχης. Η BMC παράγει το Kirpi, το Vuran και το Αmazon, όπως και φορτηγά στρατού πέντε και δέκα τόνων, αλλά και φορτηγά μεταφοράς αρμάτων μάχης. Παράλληλα, παράγει και το αυτοκινούμενο οβιδοβόλο Firtina και αναπτύσσει το τουρκικής κατασκευής άρμα μάχης Altay. Η τουρκική εταιρεία Οtokar του ομίλου Koç θεωρείται πως είναι από τους διεκδικητές των ευρωπαϊκών προγραμμάτων με τα τεθωρακισμένα οχήματα Akrep, Cobra και Cobra 2. Σύμφωνα με τους αναλυτές της γειτονικής χώρας, οι τουρκικές εταιρείες έχουν δυνατότητα παραγωγής τουλάχιστον 6.000 τεθωρακισμένων οχημάτων το έτος.

Η πρόσφατη συνεργασία που ανακοίνωσε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι άλλο ένα δείγμα συνεργασίας που διεκδικεί η Αγκυρα. Η τουρκική εταιρεία αεροδιαστημικής ΤΑΙ θα συνεργαστεί με την Airbus για τη συμπαραγωγή και πώληση του τουρκικής σχεδίασης και κατασκευής εκπαιδευτικού αεροσκάφους Ηurkus στην Ισπανία.

Οι ναυπηγικές δυνατότητες της Τουρκίας αυξάνονται στη σχεδίαση και ναυπήγηση κορβετών, φρεγατών και υποβρυχίων και ίσως θα μπορούσαν να αναπτυχθούν σχέσεις σύμπραξης με τις ευρωπαϊκές χώρες. Παράλληλα, θεωρείται μεγάλο πλεονέκτημα πως υπάρχουν πολλά ιδιωτικά ναυπηγεία στις περιοχές Νικομήδειας και Γκιόλτζουκ, που ήδη ναυπηγούν πολλά αποβατικά πλοία, κορβέτες και πλοία γενικής υποστήριξης του τουρκικού ναυτικού, αλλά και άλλων χωρών της Αφρικής και της Ασίας, γεγονός που θα μπορούσε να προκαλέσει το ενδιαφέρον πολλών χωρών-μελών του ΝΑΤΟ.

Με πληροφορέις από Καθημερινή