Η 12ήμερη πολεμική σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν έχει αναδιαμορφώσει τις ισορροπίες στη Μέση Ανατολή. Η συγγραφέας Άσλι Αϊντιντάςμπας, διευθύντρια του Turkey Project στο Brookings Institution, υποστηρίζει σε άρθρο των  Financial Times, πως ο πραγματικός κίνδυνος δεν είναι η συνέχιση της σύγκρουσης με το Ιράν, αλλά μια εντεινόμενη γεωπολιτική και ιδεολογική αντιπαλότητα μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ.

Από την πλευρά της Τουρκίας, δηλώσεις όπως εκείνη του Υπουργού Εξωτερικών Χακάν Φιντάν – ότι το μοναδικό πρόβλημα στη Μέση Ανατολή είναι το Ισραήλ – αποτυπώνουν μια κλιμάκωση της εχθρικής ρητορικής. Η κυβέρνηση Ερντογάν βλέπει το Ισραήλ ως περιφερειακό ηγεμόνα, έναν ρόλο που η ίδια επιθυμεί. Οι ανησυχίες αυτές δεν περιορίζονται πια στον Τύπο ή τα άκρα, αλλά έχουν περάσει στον κρατικό μηχανισμό και το κυρίαρχο αφήγημα.

Αντίστοιχα, το Ισραήλ βλέπει την Τουρκία ως πιο μακροπρόθεσμη απειλή και από το Ιράν, ειδικά μετά την ανοικτή στήριξη του Ερντογάν στη Χαμάς. Η εχθρότητα εκφράζεται μέσα από διπλωματική απομόνωση, δημόσιες αντεγκλήσεις και ακόμη και στρατιωτικές ενέργειες, όπως ο βομβαρδισμός ισραηλινής δύναμης σε περιοχή που είχε σχεδιαστεί τουρκική βάση στη Συρία.

Η Συρία αναδεικνύεται σε πιθανό πεδίο σύγκρουσης, με τις δύο χώρες να έχουν αντικρουόμενες στρατηγικές και επιρροές στην περιοχή μετά την κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ. Η Τουρκία στηρίζει νέα εξουσία προσκείμενη στην Άγκυρα, ενώ το Ισραήλ ευνοεί την αυτονομία Κούρδων και Δρούζων, προκαλώντας επιπλέον εντάσεις.

Παρά τις στρατιωτικές εντάσεις, οι διπλωματικές σχέσεις έχουν παγώσει και η αμερικανική παρέμβαση θεωρείται κρίσιμη για την αποτροπή ανοιχτής σύγκρουσης. Η αρθρογράφος καλεί τον πρόεδρο Τραμπ να αξιοποιήσει τις καλές σχέσεις του με τους ηγέτες των δύο χωρών για αποκλιμάκωση. Όμως, η μακροπρόθεσμη αντιπαλότητα Ισραήλ–Τουρκίας δύσκολα θα εξαφανιστεί, ακόμη και αν τελειώσει ο πόλεμος στη Γάζα.

Η παραδοσιακή αμερικανική αντίληψη που θεωρούσε Τουρκία και Ισραήλ ως πυλώνες σταθερότητας στην περιοχή, φαίνεται πλέον ανεπαρκής. Με το Ιράν αποδυναμωμένο, ο επόμενος μεγάλος ανταγωνισμός στη Μέση Ανατολή ίσως να προέρχεται από δύο στενούς – και δύσκολους – συμμάχους της Δύσης.

Το άρθρο υπογράφει ο Aslı Aydıntaşbaş, ο οποίος είναι διευθυντής του Turkey Project στο Brookings Institution.

Διαβάστε αναλυτικά τι αναφέρει:

Ο 12ήμερος πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Ιράν αναδιαμόρφωσε τις ισορροπίες ισχύος στη Μέση Ανατολή. Ένα Ισραήλ που αισθάνεται ενισχυμένο και επιδιώκει να αναπλάσει την περιοχή· ένα αποδυναμωμένο ιρανικό καθεστώς που παλεύει για την επιβίωσή του· και μια διστακτική Ηνωμένες Πολιτείες, απρόθυμες να εμπλακούν σε μια νέα μακρόχρονη σύγκρουση. Η πιο επικίνδυνη συνέπεια ίσως να μην είναι η περαιτέρω σύγκρουση με το Ιράν — αλλά η ανάδυση ενός πιο έντονου ανταγωνισμού μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ.

Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν αποτύπωσε πρόσφατα το νέο κλίμα στην Άγκυρα, λέγοντας σε σύνοδο του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας: «Δεν υπάρχει παλαιστινιακό, λιβανέζικο, συριακό, υεμενίτικο ή ιρανικό πρόβλημα — αλλά υπάρχει ξεκάθαρα ένα ισραηλινό πρόβλημα». Η δήλωση αυτή αντικατοπτρίζει μια στροφή στον τρόπο που η Τουρκία βλέπει τη θέση του Ισραήλ στην περιοχή· από σύμμαχος, στη συνέχεια αντίπαλος, και πλέον όλο και περισσότερο ως εχθρός. Η Άγκυρα αισθάνεται άβολα με την επιθετικότητα και την ενισχυμένη αυτοεικόνα του Ισραήλ ως ηγεμονικής δύναμης της περιοχής — ρόλο τον οποίο εδώ και χρόνια διεκδικεί ο ίδιος ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ο στενός του σύμμαχος, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, κατηγόρησε πρόσφατα το Ισραήλ ότι προσπαθεί να «περικυκλώσει την Ανατολία» και να αποσταθεροποιήσει την Τουρκία. Τέτοιες απόψεις, που άλλοτε περιορίζονταν στα ταμπλόιντ, πλέον διατυπώνονται ευρέως και μέσα στην τουρκική κρατική γραφειοκρατία και τα κυρίαρχα ΜΜΕ.

Ένα «αντίστροφο είδωλο» αυτής της εμμονής υπάρχει στο Ισραήλ, όπου μέλη του τομέα ασφαλείας βλέπουν πλέον την περιφερειακή επιρροή της Τουρκίας ως μακροπρόθεσμη απειλή, «πιο επικίνδυνη από το Ιράν». Η δημόσια στήριξη του Ερντογάν προς τη Χαμάς έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις από την κυβέρνηση Νετανιάχου, οδηγώντας σε βιτριολικές ανταλλαγές και εντείνοντας την ισραηλινή προσέγγιση προς τους Κούρδους της Συρίας, τους οποίους η Άγκυρα θεωρεί απειλή. Σε μια ήδη εύθραυστη περιοχή, μια αντιπαράθεση ανάμεσα σε δύο από τους ισχυρότερους στρατούς της περιοχής — και μάλιστα συμμάχους των ΗΠΑ — θα μπορούσε να διαβρώσει ακόμη περισσότερο την εύθραυστη ισορροπία δυνάμεων.

Η σύγκρουση είναι τόσο ιδεολογική όσο και γεωπολιτική. Η κυβέρνηση Ερντογάν έχει συγχωνεύσει τον σουνιτικό ισλαμικό λαϊκισμό με τον τουρκικό εθνικισμό, μέσα από το πλαίσιο του οράματος «Ο Αιώνας της Τουρκίας», που υπόσχεται αναγέννηση της τουρκικής ισχύος στο εξωτερικό. Στο Ισραήλ, μια ακροδεξιά κυβερνητική συμμαχία διατηρεί μια εξίσου αποφασιστική αντίληψη για τη μοίρα του Ισραήλ, επιδιώκοντας στρατιωτική κυριαρχία σε Λίβανο, Γάζα και Συρία. Οι ανταγωνιστικές αυτές κοσμοθεωρίες αφήνουν ελάχιστο περιθώριο για συμβιβασμό.

Η Συρία αποτελεί το πιο άμεσο πεδίο σύγκρουσης. Μετά την κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ στα τέλη του 2024, και οι δύο χώρες προσπαθούν να διαμορφώσουν τη μεταπολεμική τάξη πραγμάτων. Η Τουρκία έχει ενισχύσει την επιρροή της, στηρίζοντας τους συμμάχους της που πλέον βρίσκονται στην εξουσία και προωθώντας τη δημιουργία μιας σταθερής, συγκεντρωτικής κυβέρνησης με προσανατολισμό προς την Άγκυρα. Ήδη ελέγχει μεγάλες περιοχές της βόρειας Συρίας και επιδιώκει να επεκτείνει την οικονομική και στρατιωτική της παρουσία.

Το Ισραήλ, από την άλλη πλευρά, έχει εντείνει τις αεροπορικές του επιδρομές και εκφράζει στήριξη στην αυτονομία των Κούρδων και των Δρούζων, αντιμετωπίζοντας με καχυποψία τη νέα συριακή ηγεσία λόγω των τζιχαντιστικών της καταβολών. Οι εντάσεις κορυφώθηκαν τον Απρίλιο, όταν το Ισραήλ βομβάρδισε σημείο που προοριζόταν για τουρκική στρατιωτική βάση. Μια στρατιωτική γραμμή επικοινωνίας έχει πλέον εγκαθιδρυθεί, αλλά οι ευρύτερες διπλωματικές επαφές παραμένουν «παγωμένες».

Παράλληλα, η Τουρκία έχει αντλήσει τα δικά της συμπεράσματα από τον πόλεμο με το Ιράν. Η στοχευμένη εξουδετέρωση της ιρανικής στρατιωτικής ηγεσίας από το Ισραήλ υπενθύμισε έντονα την υπεροχή του σε αεροπορική ισχύ και πληροφορίες. Η Άγκυρα πλέον κινείται για να καλύψει τις δικές της αδυναμίες.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, οφείλει να αξιοποιήσει τις καλές του σχέσεις τόσο με τον Νετανιάχου όσο και με τον Ερντογάν, ώστε να διαχειριστεί την αυξανόμενη ένταση. Η λήξη του πολέμου στη Γάζα ίσως βοηθήσει στην άμβλυνση των τουρκικών επιφυλάξεων, όμως η βαθύτερη αντιπαλότητα μεταξύ των δύο χωρών δύσκολα θα εκλείψει.

Για δεκαετίες, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι αντιμετώπιζαν την Τουρκία και το Ισραήλ ως αναντικατάστατους — έστω και δύσκολους — συμμάχους και πυλώνες σταθερότητας στη Μέση Ανατολή. Σήμερα, όμως, αυτοί οι δύο πυλώνες συγκρούονται μεταξύ τους. Με το Ιράν αποδυναμωμένο, η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί της πρέπει να αναγνωρίσουν ότι η επόμενη μεγάλη πρόκληση στη Μέση Ανατολή ίσως προκύψει από τη ρήξη ανάμεσα σε δύο από τους πιο στενούς τους εταίρους.

Πηγή: Sigmalive