Εν μέσω γενικής αδιαφορίας, το Σουδάν βιώνει μια από τις χειρότερες ανθρωπιστικές τραγωδίες στην ιστορία του, με σφαγές αμάχων, εκτοπίσεις πληθυσμών και επικείμενη απειλή λιμού.

Περισσότερο από ενάμιση χρόνο μετά το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου το Σουδάν βυθίζεται σε ατελείωτο χάος. Και ο κόσμος κάνει τα στραβά μάτια. Αυτή η χώρα, που κάποτε βρισκόταν στην καρδιά των ελπίδων για μια δημοκρατική μετάβαση μετά την πτώση του Ομάρ αλ-Μπασίρ, βιώνει τώρα μια από τις χειρότερες ανθρωπιστικές καταστροφές του 21ου αιώνα. Οι μάχες φέρνουν αντιμέτωπους τον τακτικό στρατό του στρατηγού Αμπντέλ Φάταχ αλ-Μπουρχάν με τις Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης (RSF) με επικεφαλής τον Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκάλο, γνωστό ως Χεμέντι.

Οι άμαχοι είναι τα κύρια θύματα μιας σύγκρουσης που φαίνεται ασταμάτητη και για την οποία η διεθνής κοινότητα δεν δείχνει ιδιαίτερη ανησυχία. Στο Χαρτούμ, την Ελ-Γκενέινα και την Ελ-Φασέρ, ολόκληρες γειτονιές έχουν καταστραφεί. Οι αδιάκριτοι βομβαρδισμοί, οι εκτελέσεις με συνοπτικές διαδικασίες, οι βιασμοί και οι αναγκαστικές εκτοπίσεις ανέρχονται σε εκατοντάδες χιλιάδες.

Οι υποψίες για χρήση χημικών όπλων φαίνονται ολοένα και πιο επιβεβαιωμένες. Οι RSF του Χεμέντι, κατηγορούμενοι για εγκλήματα πολέμου στο Νταρφούρ, έχουν γίνει διαβόητοι για τη βιαιότητα των επιθέσεών τους και τις σφαγές αμάχων. Αλλά ο στρατός του Αλ-Μπουρχάν δεν είναι άμοιρος ευθυνών: κι αυτός έχει βομβαρδίσει πυκνοκατοικημένες περιοχές και έχει παρεμποδίσει την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Αυτή η αντιπαράθεση έχει μετατραπεί σε πόλεμο πολιορκίας και αντιποίνων.

Ένας πόλεμος δι’ αντιπροσώπων και μια εγκαταλελειμμένη χώρα

Ο πόλεμος του Σουδάν δεν είναι πλέον απλώς μια εσωτερική σύγκρουση. Έχει γίνει πεδίο μάχης περιφερειακών συμφερόντων, όπου κάθε δύναμη προσπαθεί να εκμεταλλευτεί το χάος. Η Τουρκία, ειδικότερα, υποστηρίζει τώρα τον στρατηγό Αλ-Μπουρχάν και τον στρατό του, παρέχοντάς του μη επανδρωμένα αεροσκάφη και τεχνική βοήθεια με την ελπίδα να ενισχύσει την επιρροή της στην Ερυθρά Θάλασσα, ενώ τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα υποστηρίζουν τον Χεμέντι.

Οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών επιβεβαίωσαν μάλιστα τον Οκτώβριο του 2025 ότι το Άμπου Ντάμπι είχε αυξήσει την υποστήριξή του προς τους RSF. Αυτό το επικίνδυνο παιχνίδι μετατρέπει το σουδανικό έδαφος σε στρατιωτικό και πολιτικό πεδίο δοκιμών, επιδεινώνοντας τον κατακερματισμό της χώρας.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι διεθνείς οργανισμοί παραμένουν ανίσχυροι.

Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ έχει παρατείνει το εμπάργκο όπλων χωρίς να επιβάλει κυρώσεις στα εμπλεκόμενα κράτη ή να επιβάλει μηχανισμούς παρακολούθησης. Εν τω μεταξύ, περισσότεροι από δέκα εκατομμύρια Σουδανοί έχουν εκτοπιστεί, το ένα τέταρτο του πληθυσμού υποφέρει από οξύ υποσιτισμό και οι ΜΚΟ προειδοποιούν για επικείμενο λιμό σε κλίμακα συγκρίσιμη με εκείνη της Αιθιοπίας τη δεκαετία του 1980.

Το Κατάρ καταγγέλλει τα εγκλήματα και ζητά πολιτική λύση.

Αντιμέτωπο με αυτή την ανθρωπιστική καταστροφή, το Κατάρ, συνηθισμένο στις συχνά αδύνατες μεσολαβήσεις του για την επίτευξη εκεχειρίας σε ατελείωτους πολέμους, αντέδρασε καταγγέλλοντας δημόσια τις φρικαλεότητες που διαπράχθηκαν, ιδίως εκείνες που αποδίδονται στους RSF του Χεμέντι.

Η Ντόχα καταδίκασε τη συστηματική βία κατά των αμάχων, τις επιθέσεις σε ανθρωπιστικές υποδομές και τον αναγκαστικό εκτοπισμό. Στην ανακοίνωσή του, το Υπουργείο Εξωτερικών του Κατάρ ζήτησε άμεση κατάπαυση του πυρός, το άνοιγμα ανθρωπιστικών διαδρόμων και την επανέναρξη του πολιτικού διαλόγου υπό περιφερειακή διαμεσολάβηση.

Αυτή η στάση έρχεται σε έντονη αντίθεση με τη σιωπή των περισσότερων αραβικών και αφρικανικών πρωτευουσών. Χωρίς να τοποθετείται ως διαιτητής, το Κατάρ θα μπορούσε να συμβάλει στην επανέναρξη μιας διαδικασίας διαπραγμάτευσης χωρίς αποκλεισμούς, βασισμένης στην ευθύνη και των δύο πλευρών. Σε αντίθεση με την Άγκυρα, η οποία υποστηρίζει ανοιχτά τον Αλ-Μπουρχάν, η Ντόχα παρουσιάζεται ως ένας παράγοντας πρόθυμος να συμμετάσχει σε διάλογο με όλα τα μέρη, απαιτώντας παράλληλα τον τερματισμό των εγκλημάτων πολέμου και την προστασία των αμάχων. Το Σουδάν, βυθισμένο στη βία, δεν χρειάζεται πλέον νέους στρατιωτικούς προστάτες, αλλά μάλλον φωνές που απαιτούν επιτέλους τον τερματισμό των σφαγών και την ανοικοδόμηση μιας χώρας που έχει ξεχαστεί από όλους.

Στην Κάσο το καλοκαίρι του 2024 πιεστήκαμε και «καταλήξαμε» να μην ασκήσουμε κυριαρχικό δικαίωμα σε οριοθετημένη περιοχή.

Γράφει ο Αριστόβουλος

Συνεχίζοντας την παρουσίαση του θέματος τεράστιας στρατηγικής σημασίας για τη χώρα μας σχετικά με τις θαλάσσιες ζώνες, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε τι συνέβη προ ενός έτους ανοικτά της Κάσου. Επίσης πρέπει να το αποτυπώσουμε με ότι έχει (ή δεν έχει) συμβεί σχετικά με το καλώδιο ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου και κατ΄ επέκταση με το Ισραήλ. Ότι έλαβε χώρα περί τις 24 Ιουλίου 2024, είχε όλα τα χαρακτηριστικά μιας κρίσης. Που θα λάμβανε χώρα μέσα στην καρδιά του καλοκαιριού. Όπως έντονο υπήρξε το διάστημα Ιουλίου – Αυγούστου και το 2020. Όπως πολεμικά γεγονότα με τραγικές συνέπειες για τον Κυπριακό Ελληνισμό και όχι μόνο λάβανε χώρα ίδια περίοδο το 1974. Έχει πάντα σημασία η χρονική αναφορά εκάστου γεγονότος. Τους καλοκαιρινούς μήνες υπάρχει χαλάρωση, σε πολλές χώρες άρα και στη δική μας όπου η θερινή ραστώνη έχει την τιμητική της. Παράλληλα και οι διεθνείς οργανισμοί (πχ ΕΕ, ΝΑΤΟ κλπ) παραδοσιακά υπολειτουργούν ιδίως την περίοδο του Αυγούστου.

Για να σχηματοποιήσουμε την μεγάλη εικόνα θα πρέπει να πάμε πολύ πίσω. Όταν εξερράγη ο ιερός αγώνας της ΕΟΚΑ στην Κύπρο υπήρχανε ήδη οι συζητήσεις περί υφαλοκρηπίδας. Η πάντα προνοητική τουρκική διπλωματία αντιλήφθηκε ότι αυτό σε μέλλοντα χρόνο μόνο καλό δεν θα ήτανε για την εκείνη. Διότι είχε κεφαλαιοποιήσει όσα κέρδισε με τη Συνθήκη της Λωζάννης κι όπως αυτή εξελίχθηκε με τη Συνθήκη του Μοντρέ (1936), οπότε και ανέλαβε τον έλεγχο των Στενών. Έτσι είχε αφανίσει τον Ελληνισμό εντός τουρκικής επικράτειας κι αφού πήρε τα στενά, είπε να δημιουργήσει υπεραξίες αποκτώντας κυριαρχία στο Αιγαίο είτε αρπάζοντας ένα θαλάσσιο τμήμα ή κάποιο έδαφος. Τότε και για πρώτη φορά ειπώθηκε πως τα νησιά δεν έχουνε υφαλοκρηπίδα. Εφόσον μέσα στο ρου της ιστορίας οι Τούρκοι δεν θεμελίωσαν καμιά επιστήμη εκτός των γενοκτονιών είπανε να συνδράμουν με οθωμανικές παραμέτρους στη γεωλογία. Εκεί λοιπόν ακούσαμε ότι τα νησαία εδάφη του Αιγαίου επικάθονται στη γεωλογική πλάκα της Μικράς Ασίας, πράγμα που δεν ισχύει διότι γεωλογικά η Ανατολία έπεται σε χρόνο δημιουργίας και ως φυσική προέκταση του αιγιακού χώρου.

Για κάποιες δεκαετίες το θέμα αφέθηκε στην άκρη καθόσον αιχμή της τουρκικής προσπάθειας αποτέλεσε η άρση της επιθυμίας της συντριπτικής πλειονότητας των Ελληνοκυπρίων για Ένωση με την Ελλάδα, στο οποίο αίτημα συμφωνούσε και σημαντικό ποσοστό των Τουρκοκυπρίων, των οποίων η τουρκική προέλευση επιδέχεται πολύ συζήτηση (….). Μετά το 1974 κι αφού πατήσανε πόδι και πήρανε (έστω και παράνομα κι ούτε διεθνώς αναγνωρισμένη) κυριαρχία επί της Μεγαλονήσου, θεώρησαν πως ήτανε ευκαιρία η δοκιμασμένη συνταγή να επαναληφθεί στο Αιγαίο. Από τότε μέχρι σήμερα η Τουρκία είναι σαφής πως αντιλαμβάνεται την κατάσταση στο Αιγαίο. Αποτροπή της Ελλάδας να ασκήσει κυριαρχία και κυριαρχικά δικαιώματα κατά τις πρόνοιες του διεθνούς δικαίου. Συγκυριαρχία και διχοτόμηση, αρπαγή με το έτσι θέλω. Επαναφορά του οθωμανισμού όπου ότι γινότανε έπρεπε να ερωτηθεί ό τούρκος αγάς που αποφάσιζε κατά τις ορέξεις του. Έτσι προχώρησαν στο ότι τα νησιά δεν έχουνε υφαλοκρηπίδα, είτε μικρά (Ίμια, Κάσος, Γαύδος κλπ) είτε μεγάλα (Κρήτη πχ). Κι άρχισαν να μιλάνε για τον 25^ο παράλληλο (Ξάνθη – Λήμνος – Νάξος – Ηράκλειο). Κατόπιν μας το ονομάσανε γκρίζες ζώνες. Το οποίο εξελίχθηκε στη γαλάζια πατρίδα, που μεγεθύνει τις τουρκικές επιδιώξεις εφόσον εκτός του μισού Αιγαίου, περιλαμβάνει αυτό που προβλέπει το τουρκολιβυκό μνημόνιο και αρπάζει και ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας αφού συνυπολογίζει στην επικράτεια της και τα Κατεχόμενα. Άμα λοιπόν πάμε από το 1955 και ιδιαίτερα από το 1974 έως σήμερα θα δούμε πως οι Τούρκοι δεν έχουνε μετακινηθεί ούτε εκατοστό από τη βασική τους επιδίωξη η Ελλάδα να μην ασκήσει όσα δικαιούται και να αρπάξουν το ήμισυ αυτών.

Έχουμε σε προηγούμενο άρθρο μας επισημάνει ότι μετά από τρεις περιπτώσεις κρίσεων που μεθόδευσε η Τουρκία (Λέσβος 1976, Θάσος 1987, Ίμια 1996), πέτυχε στο άμεσο διάστημα να αποσπάσει ανάλογες συμφωνίες (Βέρνη 1976, Νταβός 1988, Μαδρίτη 1997) που αποτέλεσαν βατήρες για τις επόμενες ενέργειες της. Σε όλες τις περιπτώσεις υπήρξε μια ποιοτική αναβάθμιση κάθε φορά. Το 1976 μας δείξανε πως αντιλαμβάνονται τα πράγματα στο Αιγαίο αμφισβητώντας το καθεστώς του, το 1987 κατά τον Γιλμάζ πατήσανε πόδι στο Αιγαίο, το 1996 βγήκανε και στη στεριά με ιδιαίτερο συμβολισμό αφού στην Ανατολική Ίμια βρισκότανε ελληνικό άγημα και στην δυτική αποβιβάστηκε τουρκικό με τις γνωστές εξελίξεις. Σε ότι αφορά στην Κάσο υπήρξε μια αντίστροφη διαδικασία. Προηγήθηκε η Διακήρυξη των Αθηνών (2022) ως μια (ακόμα) «ειλικρινής» προσπάθεια κατευνασμού της Τουρκίας, όπως και στις προαναφερθείσες περιπτώσεις. Κατόπιν η Τουρκία στο πεδίο πήγε να δημιουργήσει τετελεσμένα με μια κρίση από την οποία προσδοκούσε να βγει πάλι ωφελημένη. Η κρίση της Κάσου έχει κι αυτή ποιοτικό αντίκτυπο όπως οι τρεις προηγούμενες, διότι 15 (πλέον) μήνες μετά αυτό για το οποίο δημιουργήθηκε δεν έχει προχωρήσει.

Στις τρεις προηγούμενες περιπτώσεις, αρχικά (1976) «καταλήξαμε» ότι δεν πρέπει να κάνουμε έρευνες στα διεθνή ύδατα εφόσον δεν υπήρχανε σαφείς οριοθετήσεις και να απόσχουμε από κάτι τέτοιο. Κατόπιν (1987) «καταλήξαμε» πως δεν μπορούμε να κάνουμε έρευνα ούτε στη δική μας υφαλοκρηπίδα, έστω κι αυτή την κουτσουρεμένη που μας δίνουν τα 6 νμ. Στη συνέχεια (1996) «καταλήξαμε» να συζητάμε και ποια νησαία εδάφη είναι δικά μας και κάθε φορά ο κατάλογος να μεγαλώνει…. Στην περίπτωση που εξετάζουμε δεχθήκαμε ισχυρή πίεση ώστε να μην βγούμε από τα 6 νμ και να μην ασκήσουμε ένα κυριαρχικό μας δικαίωμα σε οριοθετημένη ΑΟΖ με τρίτη χώρα. Κι αυτό είναι το σοβαρό (ποιοτικά) του θέματος διότι μέχρι πρότινος δεν προβαίναμε σε ενέργειες γιατί δεν υπήρχανε οριοθετήσεις. Τώρα όμως πιεστήκαμε και «καταλήξαμε» να μην ασκήσουμε κυριαρχικό δικαίωμα σε οριοθετημένη περιοχή. Προκειμένου να προχωρήσει στις έρευνες του το ιταλικό πλοίο Levoli Relume ζήτησε άδεια (Navtex) από την Ελλάδα (σταθμός Ηρακλείου) όπως προβλέπεται για την περιοχή της Μεσογείου (NAVAREA III). Κι αυτή εκδόθηκε, οπότε το πλοίο ξεκίνησε την πορεία του, χωρίς συνοδεία σκάφους του ΛΣ-ΕΛΛ.ΑΚΤ και βρέθηκε αντιμέτωπο με ισχυρή τουρκική ναυτική δύναμη φρεγατών και κορβετών. Είχαμε μια ποιοτική αντιστροφή από εκείνη στα Ίμια όπου δεν κλιμακώσαμε όπως τότε, αλλά κλιμάκωσαν οι Τούρκοι άμεσα και χωρίς δική μας αντίδραση αφού η αποστολή σκάφους της ακτοφυλακής έγινε κατόπιν της τουρκικής κλιμάκωσης.

Στη συνέχεια το ιταλικό ερευνητικό επέστρεψε στη βάση του και κατόπιν οδηγιών που έλαβε, προφανώς από πλευράς ιταλικού ΥΠΕΞ, αιτήθηκε και δεύτερη Navtex από το σταθμό της Αλικαρνασσού, ο οποίος δεν δικαιούται να προβαίνει σε κάτι τέτοιο όχι γιατί δεν είναι εντός της NAVAREA ΙΙΙ αλλά γιατί αυτό μπορούνε να το κάνουνε σταθμοί εντός αναγνωρισμένων FIR που με βάση τα προβλεπόμενα από τον ICAO (διεθνής οργανισμός για κανόνες εναέριας κυκλοφορίας) μπορεί να κάνει το Ηράκλειο διότι το Αιγαίο καλύπτεται από το FIR Αθηνών. Εξεδόθη λοιπόν και δεύτερη Navtex για μια περιοχή που είναι εντός του τουρκολιβυκού μνημονίου για την οποία δεν εκδόθηκε δική μας νέα οδηγία (αντι – Navtex) που να αναφέρει ότι η τουρκική είναι παράνομη και δεν ισχύει. Με τον τρόπο αυτό το ιταλικό σκάφος ακούστηκε στο ραδιο-ασύρματο έλληνα καρπάθιου ψαρά της περιοχής να ανακοινώνει στις τουρκικές αρχές τις δραστηριότητες του, όπως υπάρχει σχετικά σε ηχητικό ντοκουμέντο στο διαδίκτυο. Είτε το ιταλικό ερευνητικό ολοκλήρωσε τις έρευνες του είτε όχι οπότε κι επέστρεψε στη βάση του, δημιουργείται με τις ενέργειες αυτές ένα κακό προηγούμενο. Με την ύπαρξη δύο Navtex για την ίδια περιοχή (οριοθετημένη βάση διεθνούς δικαίου ελληνική ΑΟΖ και δυνητική τουρκική βάση του ανυπόστατου τουρκο-λιβυκού μνημονίου) ο όποιος τρίτος ή ακόμη χειρότερα το όποιο διεθνές δικαστήριο μπορεί να (παρ)ερμηνεύσει τα γεγονότα ως συνδιαχείριση επί του πεδίου (…). Πρέπει να έχουμε πάντα υπόψη πως ερμήνευσε ο Σαίξπηρ το διεθνές πεδίο. Ως μια θεατρική παράσταση όπου καθένας έχει ένα μεγάλο ή μικρό ρόλο να παίξει. Μπορεί επίσης να είναι πάνω στο σανίδι ή στα παρασκήνια, ακόμη και στα λειτουργικά θέματα (εισιτήρια, κυλικείο, ταξιθέτηση). Αρκεί να μην είσαι ο Οθέλλος με την τραγική μοίρα που ξέρουνε όλοι οι άλλοι κι αυτός αγνοεί….

Φανταστείτε (sic) η Τουρκία να φιλοτιμηθεί και να πάμε στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ΔΔΧ). Το οποίο η Τουρκία δεν αναγνωρίζει. Και το οποίο το μακρινό 1976 είχε δηλώσει αναρμόδιο για να εξετάσει την ελληνοτουρκική διαφορά. Είναι φοβερό πως γεγονότα μεγάλη χρονική απόσταση (1976 – 2024) εντεταγμένα όμως μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο (μεγάλη εικόνα), μπορούνε να παράξουνε συνέχειες και συνειρμούς. Ας παραβλέψουμε όλα αυτά κι ας πούμε πως φτάνουμε στην αίθουσα που θα εξετασθεί η παραπομπή (μικρή εικόνα). Και εμείς επικαλούμαστε το διεθνές δίκαιο κι ότι μας δικαιώνει. Τις πρόνοιες του οποίου δεν εφαρμόσαμε ενεργητικά στο πεδίο, οπότε καταπίπτει ως έωλο επιχείρημα μας ότι μας δικαιώνει το διεθνές δίκαιο, διότι είναι αντίληψη θεωρητική και χωρίς πρακτική εφαρμογή. Αντιδιαμετρικά η Τουρκία παρουσιάζει τις δύο ταυτόχρονες Navtex. Ποια εντύπωση θα σχηματίσουν οι δικαστές που θα εκδικάζουν την υπόθεση; Κι αν ζητηθεί η παράθεση κι άλλων ανάλογων περιστατικών κι η Τουρκία πει ότι το ερευνητικό Mare Ostrevold το 2008 μεσούντος του θέρους έκοβε ερευνητικές βόλτες βορείως της Κρήτης κι όχι στα διεθνή ύδατα, θα ενισχυθεί ή θα αποδυναμωθεί η εντύπωση που δημιουργήθηκε πρωτύτερα; Όσο λοιπόν κι αν προσπαθήσαμε να μην βρεθούμε σε καταστάσεις Ιμίων και να κρατήσουμε τους τόνους χαμηλά, όπως και στις τρεις άλλες περιπτώσεις η Τουρκία κέρδισε πράγματα επί του πεδίου. Στην περίπτωση μας μπορεί να μεταφραστεί κι ως de facto (εν τοις πράγμασι) περιστατικό συγκυριαρχίας ή αν θέλουμε να αποφύγουμε ένα τόσο βαρύ χαρακτηρισμό, κάλλιστα θα μπορούσε να εκληφθεί ως σαφής υπαινιγμός για την επιβολή μιας κατάστασης όπου θα μπορούμε να πράττουμε (εμείς, η Κύπρος και πιθανώς όλοι οι υπόλοιποι) αυτά που δικαιούμαστε στην ανατολική Μεσόγειο πλην όμως ρωτώντας άπαντες την Τουρκία και λαμβάνοντας σχετικές κατευθύνσεις από εκείνη, πράγμα που της δίνει ηγεμονία και υπεροχή που σε μέλλοντα χρόνο θα κεφαλαιοποιήσει ανάλογα. Στον παρόντα όμως χρόνο κατόρθωσε να σταματήσει τις ενέργειες για την πόντιση καλωδίου ηλεκτρικής διασύνδεσης μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου, το οποίο ως γεγονός θα αναλύσουμε σε επόμενο άρθρο……

Η Τουρκία υπέγραψε συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο για την αγορά 20 μαχητικών Eurofighter Typhoon, έπειτα από μακρά και επίμονη διπλωματική εκστρατεία. Ειρωνικά, αυτό το ορόσημο έρχεται χρόνια αφότου η Άγκυρα είχε απορρίψει την ευκαιρία να ενταχθεί στο πρόγραμμα Eurofighter ως ισότιμος εταίρος.

Η συμφωνία, αξίας 10,66 δισεκατομμυρίων δολαρίων, υπεγράφη στις 27 Οκτωβρίου 2025 από τον Πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τον Πρωθυπουργό του Ηνωμένου Βασιλείου Κιρ Στάρμερ, κατά την πρώτη επίσημη επίσκεψη του τελευταίου στην Άγκυρα.

Ο Βρετανός πρωθυπουργός χαρακτήρισε τη συμφωνία ως «τη μεγαλύτερη εξαγωγή μαχητικών αεροσκαφών μιας ολόκληρης γενιάς».

Από την άρνηση συμμετοχής στο πρόγραμμα… στην πανάκριβη αγορά

Το Eurofighter Typhoon είναι ένα πολυλειτουργικό μαχητικό 4,5ης γενιάς, που αναπτύχθηκε από την ευρωπαϊκή κοινοπραξία Eurofighter, αποτελούμενη από το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γερμανία, την Ισπανία και την Ιταλία.

Κάθε πώληση σε τρίτη χώρα απαιτεί την έγκριση όλων των μελών της κοινοπραξίας, γεγονός που καθυστέρησε για χρόνια την τουρκική αγορά, λόγω του γερμανικού βέτο, το οποίο άρθηκε μόλις τον Ιούλιο του 2025.

Η νέα συμφωνία βασίζεται σε Μνημόνιο Κατανόησης (MoU) μεταξύ Άγκυρας και Λονδίνου για την πώληση περίπου 40 Typhoon, που είχε προχωρήσει μετά το πράσινο φως του Βερολίνου.

Οι χαμένες ευκαιρίες της Τουρκίας να γίνει εταίρος του Eurofighter

Αν και η Τουρκία ξεκίνησε επίσημα τις προσπάθειες απόκτησης Eurofighter μόλις το 2022–2023, η σχέση της με το πρόγραμμα χρονολογείται από τη δεκαετία του 1980. Όπως υπενθυμίζει η τουρκική εφημερίδα Yeni Şafak, «η πορεία της Τουρκίας έχει διασταυρωθεί με το Eurofighter πολλές φορές τα τελευταία σαράντα χρόνια».

Το 1983, Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία, Ιταλία και Ισπανία αναγνώρισαν την κοινή ανάγκη για αναβάθμιση της αεροπορικής τους ισχύος, και έτσι γεννήθηκε η ιδέα του Eurofighter. Η Γαλλία προσκλήθηκε αρχικά να συμμετάσχει, αλλά αποχώρησε και προχώρησε στην ανάπτυξη του Rafale. Το πρόγραμμα Eurofighter εγκαινιάστηκε επίσημα τον Νοέμβριο του 1988.

Στα μέσα της δεκαετίας του ’80, η Τουρκία διαπραγματευόταν την αγορά 40 Tornado από Ευρώπη — ένα αεροσκάφος που είχε αναπτυχθεί από το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιταλία και τη Γερμανία. Η Άγκυρα τότε είχε λάβει υπόσχεση ότι θα γίνει ισότιμος εταίρος στο μελλοντικό πρόγραμμα Eurofighter, υπό την προϋπόθεση να ολοκληρωθεί η συμφωνία για τα Tornado.

Ωστόσο, η συμφωνία κατέρρευσε όταν η Υπηρεσία Εγγυήσεων Εξαγωγών του Ηνωμένου Βασιλείου αρνήθηκε να τη χρηματοδοτήσει.

Χωρίς τα Tornado, η Τουρκία στράφηκε στις ΗΠΑ και επένδυσε στα F-16 Fighting Falcon, που αποδείχθηκαν πιο ευέλικτα και οικονομικά. Η επιλογή αυτή άνοιξε τον δρόμο για την ανάπτυξη της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας, αλλά έκλεισε οριστικά την πόρτα στην ένταξή της στο Eurofighter.

Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η Άγκυρα είχε και πάλι προσκληθεί να συμμετάσχει στο πρόγραμμα, αυτή τη φορά με προοπτική βιομηχανικής συνεργασίας, όμως η πρόταση δεν προχώρησε, καθώς η Τουρκία είχε ήδη στραφεί προς το αμερικανικό F-35 Joint Strike Fighter (JSF).

Από το F-35 στο «πάγωμα» και την αναζήτηση νέου μαχητικού

Το 2002, η Τουρκία έγινε η έβδομη διεθνής εταίρος του προγράμματος JSF, μαζί με το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιταλία, την Ολλανδία, τον Καναδά, τη Δανία και τη Νορβηγία. Μέχρι το 2007, είχε υπογράψει μνημόνιο συμμετοχής στην παραγωγή του F-35 και επένδυσε πάνω από 1 δισεκατομμύριο δολάρια στο πρόγραμμα.

Περίπου δέκα τουρκικές εταιρείες συμμετείχαν στην παραγωγή 900 εξαρτημάτων, όπως το κεντρικό τμήμα της ατράκτου και ο πίνακας οργάνων του πιλοτηρίου. Η Άγκυρα θεωρούσε το F-35 δεδομένο για τον εκσυγχρονισμό της Πολεμικής της Αεροπορίας — έως ότου εκδιώχθηκε από το πρόγραμμα.

Αιτία ήταν η αγορά τεσσάρων ρωσικών συστημάτων S-400 το 2017. Παρά τις προειδοποιήσεις των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, η Τουρκία προχώρησε στην αγορά, καθώς είχε ανάγκη από αντιαεροπορική κάλυψη μεγάλης εμβέλειας.

Όταν οι S-400 παραδόθηκαν το 2019, η Άγκυρα δέχθηκε κυρώσεις από την κυβέρνηση Τραμπ στο πλαίσιο του CAATSA και αποβλήθηκε από το πρόγραμμα F-35, πλήγμα που πάγωσε τα σχέδια εκσυγχρονισμού της αεροπορίας της.

Η Τουρκία έχασε την πρόσβαση σε μαχητικά 5ης γενιάς και αναγκάστηκε να αναζητήσει ενδιάμεση λύση με αεροσκάφη 4+ γενιάς — παράλληλα με την ανάπτυξη του εγχώριου μαχητικού KAAN.

Οι διαπραγματεύσεις και η γερμανική άρση βέτο

Από το 2023, η Τουρκία ξεκίνησε διαπραγματεύσεις με Ισπανία και Ηνωμένο Βασίλειο για την αγορά Eurofighter Typhoon, όπως ανακοίνωσε ο υπουργός Άμυνας Γιασάρ Γκιουλέρ. Ωστόσο, η Γερμανία αρνούνταν να εγκρίνει την εξαγωγή λόγω των παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την Άγκυρα.

Μόλις στα τέλη του 2024, το Βερολίνο άρχισε να αλλάζει στάση, και, με τη στήριξη της Ιταλίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ισπανίας, ήρε το βέτο το καλοκαίρι του 2025.

Ο κύριος στόχος της Άγκυρας ήταν να αντισταθμίσει την αεροπορική υπεροχή της Ελλάδας, η οποία έχει ήδη αποκτήσει Rafale και υπέγραψε για F-35 Lightning II.

Παρότι η Τουρκία αναπτύσσει το δικό της μαχητικό KAAN, αυτό θα χρειαστεί χρόνια για να ενταχθεί πλήρως σε υπηρεσία.

«Καθυστερημένος αγοραστής» και υψηλό τίμημα

Όπως σημείωσε ο Aaron Stein, πρόεδρος του Foreign Policy Research Institute, η σχέση της Τουρκίας με το Eurofighter είναι «μια ολόκληρη ιστορία».

Η σημερινή αγορά, ύψους 10,66 δισ. δολαρίων για 20 αεροσκάφη, αποτελεί στρατηγική αλλά όχι ιδανική επιλογή:
η Τουρκία χάνει τα οφέλη της ισότιμης συμμετοχής στο πρόγραμμα — τη συμπαραγωγή, τη μεταφορά τεχνολογίας και την κατανομή κόστους.

Ως απλός αγοραστής πλέον, πληρώνει ακριβό τίμημα για μαχητικά 4,5ης γενιάς, με παράδοση το 2030, και χωρίς το πλεονέκτημα του εταίρου-παραγωγού.
Αυτό το χαμένο στρατηγικό προβάδισμα, εκτιμούν αναλυτές, θα δυσαρεστήσει τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στην Άγκυρα.

Η συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο και οι πρώτες παραδόσεις

Η συμφωνία ανακοινώθηκε από τον Κιρ Στάρμερ μέσω βίντεο, μπροστά από μαχητικά Eurofighter Typhoon.
Τρία αεροσκάφη της RAF πέταξαν στην Τουρκία, συνοδευόμενα από τουρκικά F-16 κατά την είσοδό τους στον εναέριο χώρο, πριν προσγειωθούν στη βάση Μουρτέντ της Άγκυρας.

Εκεί, ο Στάρμερ, μαζί με τον Βρετανό υπουργό Άμυνας Τζον Χίλι, χαιρέτισαν τους πιλότους μπροστά από ένα Typhoon.

Η συμφωνία καθιστά την Τουρκία δέκατο χειριστή του Eurofighter παγκοσμίως και καλύπτει κρίσιμο κενό έως ότου ενταχθεί το KAAN 5ης γενιάς.
Το πακέτο περιλαμβάνει και πυραύλους MBDA Meteor αερομαχίας εκτός οπτικής επαφής.

Τα αεροσκάφη θα συναρμολογηθούν από τη BAE Systems στο Ηνωμένο Βασίλειο, με ορισμένα εξαρτήματα να κατασκευάζονται σε ευρωπαϊκές εγκαταστάσεις.

Ο Στάρμερ χαρακτήρισε τη συμφωνία «νίκη για τους Βρετανούς εργαζόμενους, τη βιομηχανία άμυνας και την ασφάλεια του ΝΑΤΟ».
Η παραγγελία διασφαλίζει 500 θέσεις εργασίας στο εργοστάσιο Warton, αλλά και στην Samlesbury, όπου κατασκευάζεται το μπροστινό τμήμα της ατράκτου.

Οι πρώτες νέες μονάδες θα παραδοθούν το 2030, ενώ η Τουρκία σκοπεύει να αγοράσει επιπλέον 12 Typhoon από Κατάρ και Ομάν — με τα καταρινά αεροσκάφη να αναμένονται στις αρχές του 2026, σύμφωνα με τον Γκιουλέρ.

Αυτά τα παλαιότερα Typhoon θα λειτουργήσουν ως προσωρινή λύση, έως ότου φτάσουν τα νεότερα Tranche 4.

«Νέα εποχή» για το Eurofighter – και για την τουρκική αεροπορία

Η κοινοπραξία Eurofighter εξέφρασε ενθουσιασμό για τη συμφωνία, σημειώνοντας ότι η Τουρκία θα γίνει «η δέκατη χώρα που επιχειρεί με Typhoon» και ότι αυτό σηματοδοτεί την είσοδό της ως εταίρου στην ευρωπαϊκή κοινότητα Eurofighter.

«Η νέα αυτή συνεργασία ενισχύει περαιτέρω τη θέση του προγράμματος Eurofighter ως ραχοκοκαλιά της αεράμυνας της Ευρώπης», ανέφερε η ανακοίνωση, υπενθυμίζοντας ότι Γερμανία, Ισπανία και Ιταλία έχουν ήδη προχωρήσει σε νέες παραγγελίες.

Τα Typhoon επιχειρούν επίσης σε Αυστρία, Ομάν, Κατάρ, Κουβέιτ και Σαουδική Αραβία, γεγονός που υπογραμμίζει τον αυξανόμενο ευρωπαϊκό και διεθνή ρόλο του προγράμματος.

Eurasiantimes