Σε μια άκρως σπάνια και πολιτικά φορτισμένη πρωτοβουλία, ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, φέρεται να έχει υποδείξει τρεις εξέχοντες σιίτες κληρικούς ως πιθανούς διαδόχους του, σε περίπτωση που χάσει τη ζωή του κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης με το Ισραήλ.

Σύμφωνα με τρεις Ιρανούς αξιωματούχους που μίλησαν στους New York Times, η εν λόγω καθοδήγηση έχει ήδη διαβιβαστεί στο Συμβούλιο των Ειδικών, το θεσμικά υπεύθυνο σώμα για την επιλογή του νέου ηγέτη της Ισλαμικής Δημοκρατίας.

Η κίνηση του Χαμενεΐ εκλαμβάνεται ως ένα προληπτικό βήμα για τη διασφάλιση της κρατικής σταθερότητας, ενόψει του ενδεχόμενου κεντρικού ρήγματος στη θεοκρατική ηγεσία, μετά τα πλήγματα που έχει δεχθεί η Τεχεράνη. Οι φόβοι για στοχευμένες επιθέσεις εναντίον του ίδιου ή άλλων κορυφαίων στελεχών έχουν ενταθεί, ιδιαίτερα μετά την αιφνιδιαστική ισραηλινή επίθεση.

Η επιλογή νέου ανώτατου ηγέτη στο Ιράν, υπό φυσιολογικές συνθήκες, είναι μια χρονοβόρα και σύνθετη διαδικασία, με εκτενείς διαβουλεύσεις μεταξύ θρησκευτικών αρχών. Ωστόσο, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, αυτήν τη φορά ο Χαμενεΐ έχει ζητήσει άμεση ενεργοποίηση της διαδικασίας, ώστε να αποφευχθεί κενό εξουσίας. Είναι η πρώτη φορά που εν ενεργεία ανώτατος ηγέτης δίνει τέτοια κατεύθυνση όσο βρίσκεται ακόμη στην εξουσία.

Αξιοσημείωτο είναι ότι από τους υποψήφιους απουσιάζει τόσο ο γιος του, Μοτζταμπά Χαμενεΐ, όσο και ο πρώην πρόεδρος Εμπραχίμ Ραΐσι, ο οποίος απεβίωσε το 2024 σε αεροπορικό δυστύχημα.

Όπως τονίζεται, τα κριτήρια επιλογής των τριών ανώτερων κληρικών εστιάζουν αποκλειστικά στη διατήρηση της σταθερότητας του κράτους και της συνέχειας του θεσμού του Βελιγιατί Φακίχ, του υπέρτατου αξιώματος του ιρανικού πολιτικοθρησκευτικού συστήματος. Ο Χαμενεΐ, που ηγείται από το 1989, διατηρεί πλήρη έλεγχο του στρατού, της δικαιοσύνης, της κυβέρνησης και του Κοινοβουλίου.

Ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Βάλι Νασρ σχολίασε πως η δημόσια κοινοποίηση υποψηφίων ενόσω ο ηγέτης είναι εν ζωή και μάλιστα εν μέσω πολεμικής κρίσης, «αποτυπώνει τη σοβαρότητα της συγκυρίας και την αποφασιστικότητα του καθεστώτος να διατηρήσει τον έλεγχο με κάθε κόστος».

Παρόλο που τα ονόματα των τριών υποψηφίων δεν έχουν δημοσιοποιηθεί, η ενημέρωση προς το εσωτερικό σύστημα διακυβέρνησης έχει θέσει σε κίνηση τις διαδικασίες διαδοχής.

Η κίνηση αυτή έρχεται εν μέσω έντονων γεωπολιτικών εξελίξεων, με τη στρατιωτική αντιπαράθεση με το Ισραήλ να κλιμακώνεται, τις ιρανικές υποδομές να βρίσκονται υπό πίεση και την πιθανότητα αμερικανικής εμπλοκής – ιδιαίτερα σε κρίσιμες εγκαταστάσεις όπως το πυρηνικό σύμπλεγμα του Φορντό – να απασχολεί έντονα την Τεχεράνη.

Ο ίδιος ο Χαμενεΐ έχει πλέον μετακινηθεί σε ασφαλέστερη τοποθεσία, αποφεύγοντας κάθε μορφή ηλεκτρονικής επικοινωνίας και διατηρώντας επαφές μόνο μέσω έμπιστων διαμεσολαβητών του στενού του κύκλου.