Σοκ έχει προκαλέσει διεθνώς η δημόσια ομολογία του πρώην διοικητή της Mossad, Γιόσι Κοέν, ο οποίος παραδέχθηκε ανοιχτά ότι το Ισραήλ έχει εγκαταστήσει παγκόσμιο δίκτυο σαμποτάζ και παρακολούθησης, βασισμένο σε εξοπλισμό «παγιδευμένο ή ελεγχόμενο από λογισμικό κατασκοπείας».

Η αποκάλυψη έγινε σε συνέντευξή του στο podcast The Brink με τον δημοσιογράφο Τζέικ Γουάλισ Σάιμονς, αρχισυντάκτη της εφημερίδας The Jewish Chronicle. Ο Κοέν, ο οποίος είχε κατηγορηθεί στο παρελθόν για εκστρατεία εκβιασμού εναντίον δικαστών του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης (ICJ), περιέγραψε με λεπτομέρειες το σύστημα που –όπως είπε– «είναι πλέον ενεργό σε όλες τις χώρες που μπορείτε να φανταστείτε».

Ο «πατέρας» της μεθόδου με τους παγιδευμένους πομποδέκτες

Ο Κοέν δήλωσε ότι ο ίδιος εμπνεύστηκε τη λεγόμενη “pager method” κατά τη θητεία του στη Διεύθυνση Ειδικών Επιχειρήσεων της Mossad  (2002-2004). Πρόκειται για χειραγώγηση συσκευών επικοινωνίας, οι οποίες μπορούν να λειτουργήσουν είτε ως εργαλεία παρακολούθησης είτε ως εκρηκτικοί μηχανισμοί.

«Ξέρετε πόσος εξοπλισμός τέτοιου τύπου υπάρχει σε αυτές τις χώρες; Όχι μόνο παγιδευμένος, αλλά και προγραμματισμένος για κατασκοπεία… σε όλες τις χώρες που μπορείτε να φανταστείτε», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Η τεχνική αυτή, που αρχικά χρησιμοποιήθηκε εναντίον της Χεζμπολάχ, επεκτάθηκε –σύμφωνα με τον ίδιο– παγκοσμίως μετά τον πόλεμο του 2006 στον Λίβανο, μέσα από την παρέμβαση στις εφοδιαστικές αλυσίδες και την αλλοίωση εμπορικού τεχνολογικού εξοπλισμού.

«Όχι αρκετά στη Γάζα»

Ο πρώην επικεφαλής της Mossad αναγνώρισε ότι το δίκτυο αυτό δεν είχε επαρκή εφαρμογή στη Λωρίδα της Γάζας πριν την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, κάτι που χαρακτήρισε «κρίσιμο κενό ασφαλείας».

«Όχι στη Γάζα. Όχι αρκετά», είπε, τονίζοντας ότι η Μοσάντ είχε προειδοποιήσει για την ευαλωτότητα αυτή, αλλά αγνοήθηκε από τη Σιν Μπετ και τον ισραηλινό στρατό.

Κατηγορίες για τρομοκρατικές πρακτικές

Οι δηλώσεις Κοέν προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις. Ο πρώην διευθυντής της CIA, Λεόν Πανέτα, είχε ήδη χαρακτηρίσει παρόμοιες μεθόδους ως «κρατική τρομοκρατία».

Αναλυτές κυβερνοασφάλειας και διεθνείς νομικοί επισημαίνουν ότι η παραδοχή αυτή επιβεβαιώνει μακροχρόνιες υποψίες για το πώς ισραηλινές εταιρείες –συχνά συνδεδεμένες με τη Μοσάντ ή τη μονάδα 8200– χρησιμοποιούν τεχνολογία ως «Δούρειο Ίππο» για παγκόσμια παρακολούθηση ή δολιοφθορά.

Αντιδράσεις και πολιτικές προεκτάσεις

Οι αποκαλύψεις του Κοέν έρχονται λίγες εβδομάδες μετά τη δήλωση του Μπενιαμίν Νετανιάχου ότι «όποιος έχει κινητό τηλέφωνο, κατέχει ένα κομμάτι του Ισραήλ», φράση που είχε ερμηνευθεί τότε ως έμμεση παραδοχή ύπαρξης εκτεταμένου δικτύου ψηφιακού ελέγχου.

Η συνέντευξη του πρώην αρχηγού της Mossad ενισχύει τώρα αυτή την ερμηνεία, φέρνοντας στο φως ένα ανησυχητικό επίπεδο τεχνολογικής διείσδυσης και θέτοντας εκ νέου το ζήτημα λογοδοσίας και νομιμότητας των μυστικών επιχειρήσεων του Ισραήλ.

Το αόρατο δίκτυο

Αν και ο Κοέν παρουσίασε το σύστημα ως «προληπτικό μηχανισμό» κατά εχθρικών οργανώσεων, η αποκάλυψη ότι παγιδευμένος εξοπλισμός βρίσκεται “σε όλες τις χώρες που μπορείτε να φανταστείτε” έχει σημάνει συναγερμό σε κυβερνήσεις και υπηρεσίες ασφαλείας ανά τον κόσμο.

Η υπόθεση αναδεικνύει μια νέα διάσταση του κυβερνοπολέμου και των επιχειρήσεων επιρροής, όπου η τεχνολογία και το λογισμικό κατασκοπείας μετατρέπονται σε εργαλεία γεωπολιτικής ισχύος.

Το βίντεο της συνέντευξης έχει ήδη προκαλέσει διεθνή αντιπαράθεση και αναμένεται να φέρει αντιδράσεις σε διπλωματικό επίπεδο, καθώς για πρώτη φορά πρώην επικεφαλής μυστικής υπηρεσίας παραδέχεται δημόσια τη λειτουργία παγκόσμιου δικτύου σαμποτάζ που –κατά τα λεγόμενά του– εξακολουθεί να λειτουργεί «μέσα σε κάθε χώρα που μπορείτε να φανταστείτε».

Την κριτική πολιτικών αντιπάλων αλλά και εταίρων προκάλεσε η επίσκεψη του Γερμανού καγκελάριου Φρίντριχ Μερτς στην Άγκυρα και η προσπάθειά του να περιοριστεί στη «θετική ατζέντα» την οποία είχε άλλωστε προαναγγείλει, υποβαθμίζοντας ζητήματα κράτους δικαίου και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Κριτική ασκούν και γερμανικά ΜΜΕ, επισημαίνοντας ότι η μόνη δημόσια διαφωνία μεταξύ του Φρίντριχ Μερτς και του τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν αφορούσε τις στρατιωτικές ενέργειες του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας.

«Όποιος μιλάει για ευρωπαϊκές προοπτικές στην Άγκυρα, δεν μπορεί να σιωπά για την πραγματικότητα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα», δήλωσε στο περιοδικό Focus ο Σερντάρ Γιουκσέλ, βουλευτής του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (SPD) και πρόεδρος της γερμανοτουρκικής κοινοβουλευτικής ομάδας.

«Η σιωπή για διπλωματικούς λόγους μπορεί να είναι βολική, αλλά δεν συμβάλλει σε μια γνήσια ευρωπαϊκή προοπτική για την Τουρκία», πρόσθεσε ο κ. Γιουκσέλ, τονίζοντας ότι «όταν ο Φρίντριχ Μερτς επισκέπτεται την Τουρκία, υπόσχεται στενότερους δεσμούς με την ΕΕ, αλλά δεν λέει λέξη για πολιτικούς κρατούμενους, περιορισμένη ελευθερία του Τύπου ή δημοκρατικές προσωπικότητες της αντιπολίτευσης όπως ο Εκρέμ Ιμάμογλου, τότε αυτό στέλνει λάθος μήνυμα, διότι η Ευρώπη είναι κάτι περισσότερο από μια πολιτική ασφαλείας ή ένα οικονομικό έργο και τις ευρωπαϊκές αξίες πρέπει να τις υπερασπιζόμαστε και στις συνομιλίες με δύσκολους εταίρους». Ο σοσιαλδημοκράτης πολιτικός τόνισε επίσης ότι οι δημοκρατικές δυνάμεις που βρίσκονται υπό πίεση στην Τουρκία αναμένουν μια «σαφή στάση» από την Γερμανία και την Ευρώπη.

Ο εκπρόσωπος των Πρασίνων για θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αντιπρόεδρος της γερμανοτουρκικής κοινοβουλευτικής ομάδας Μαξ Λουκς επέκρινε τον καγκελάριο, σημειώνοντας ότι «είτε αγνοεί ολόκληρη την πραγματικότητα στην Τουρκία, είτε απολαμβάνει να φιμώνεται αυθαίρετα». Ο Φρίντριχ Μερτς «δεν λέει τίποτα για το γεγονός ότι ο πρόεδρος Ερντογάν χρησιμοποιεί την πολιτικοποιημένη δικαστική του εξουσία για να καταστείλει τη δική του δημοκρατική αντιπολίτευση εδώ και χρόνια», συνέχισε ο βουλευτής.

Τα γερμανικά ΜΜΕ πάντως αναδεικνύουν κυρίως την προσπάθεια του καγκελάριου να διατηρήσει τη «θετική ατζέντα» των διμερών σχέσεων και να καλλιεργήσει στενότερη και αρμονική σχέση με τον «στρατηγικό εταίρο», την Τουρκία.

«Ο καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη εμπειρία με δύσκολους διεθνείς συνομιλητές. Οι πραγματικά σημαντικοί παράγοντες στις τρέχουσες κρίσεις και πολέμους είναι αυταρχικοί – ή πρόεδροι οι οποίοι δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου. Αυτή η κατηγορία ισχύει και για τον σημερινό οικοδεσπότη, τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Ο Γερμανός καγκελάριος προσπαθεί να υιοθετήσει μια ρεαλιστική άποψη. Στην κοινή συνέντευξη Τύπου, ο Μερτς επεσήμανε τις γεωπολιτικές κρίσεις που διαμορφώνονται από τις διεθνείς δυνάμεις. Αυτό απαιτεί στενότερες στρατηγικές συνεργασίες για τη Γερμανία και σύμφωνα με τον (Φρίντριχ) Μερτς, δεν υπάρχει τρόπος να παρακαμφθεί η Τουρκία. Οι δύο χώρες είναι στενά συνδεδεμένες κοινωνικά και οικονομικά,, και αυτό είναι το θεμέλιο. Επιπλέον, έχουν κοινή θέση στο ΝΑΤΟ όσον αφορά την πολιτική ασφαλείας, δήλωσε ο καγκελάριος», επισημαίνει στο ρεπορτάζ του από την Τουρκία το πρώτο κανάλι της γερμανικής δημόσιας τηλεόρασης ARD.

Στο ρεπορτάζ πάντως υπογραμμίζεται και ότι ο κ. Μερτς είχε λάβει «επείγουσα απαίτηση» από το εσωτερικό της Γερμανίας να αναφερθεί δημοσίως στην κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία. «Ο κ. Μερτς το έκανε εν συντομία όταν ρωτήθηκε στη συνέντευξη Τύπου. Εξήγησε ότι υπάρχουν καταστάσεις στην Τουρκία που δεν αντιστοιχούν στην κατανόησή μας για το κράτος δικαίου. Σε συνομιλίες με τον πρόεδρο Ερντογάν εξέφρασε ανησυχία για την ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας, είπε ο κ. Μερτς και πρόσθεσε ότι το θέμα συζητείται, αλλά δεν έδωσε περισσότερες λεπτομέρειες».

«Ο Μερτς ήθελε να είναι ευγενικός, αλλά ο Ερντογάν δεν τον ευχαρίστησε για αυτό», επισημαίνει στον τίτλο του το περιοδικό Der Spiegel και αναφέρει ότι «ο Φρίντριχ Μερτς επαίνεσε τον Τούρκο πρόεδρο όσο το δυνατόν περισσότερο, αλλά ο Ερντογάν παρέμεινε πεισματάρης». Ο Τούρκος πρόεδρος παραπονέθηκε για την “ξενοφοβία των Γερμανών”, για την καθυστέρηση της ένταξης στην ΕΕ και για τους βομβαρδισμούς του Ισραήλ στην Γάζα και, όταν του ζητήθηκε να μιλήσει, ο Φρίντριχ Μερτς, άφησε πολλά από αυτά αναπάντητα, αρνούμενος να επεκταθεί.

Άλλωστε ταξίδεψε στην Άγκυρα με αποστολή: αυτή υποτίθεται ότι είναι μια επίσκεψη με φίλους. Θέλει να ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στις γερμανοτουρκικές σχέσεις, ένα αρμονικό κεφάλαιο. Έτσι προτιμά να συγκρατείται, όσο το δυνατόν περισσότερο», περιγράφει το Spiegel, επισημαίνοντας ταυτόχρονα εάν αυτή τακτική θα έχει επιτυχία. «Το ερώτημα είναι αν αυτή η τακτική θα είναι τελικά επιτυχής. Αν η γερμανική κυβέρνηση πλησιάζει πραγματικά στον στόχο της να δέσει πιο στενά την γεωπολιτικά ενισχυμένη Τουρκία μαζί της. Μετά από αυτήν την ημέρα στην Άγκυρα, κάποιος πρέπει να πει: μάλλον όχι», γράφει το περιοδικό και ερμηνεύει την συντομότερη του προγραμματισμένου διάρκεια του γεύματος εργασίας ως ένδειξη έντασης μεταξύ των δύο ηγετών στην κατ’ ιδίαν συνάντησή τους. «Αυτή η αρχική επίσκεψη δεν πήγε τόσο καλά όσο ήλπιζε ο Μερτς. Αλλά ο καγκελάριος θα πρέπει τώρα να έχει μια καλύτερη εντύπωση για τον άνθρωπο με τον οποίο έχει να κάνει στην Άγκυρα», γράφει το περιοδικό.

«Ο Μερτς επιδιώκει στρατηγική συνεργασία με την Τουρκία», γράφει η Handelsblatt στον τίτλο της ανταπόκρισής της και σημειώνει ότι «κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Τουρκία, ο Γερμανός καγκελάριος επικεντρώθηκε στην αρμονία, στη συνέντευξη Τύπου ωστόσο, αποκαλύφθηκαν ανοιχτά σημεία διαφωνίας». Ο Ταγίπ Ερντογάν «παραμένει ένας δύσκολος εταίρος και αυτό κατέστη σαφές το αργότερο στην συνέντευξη Τύπου», γράφει χαρακτηριστικά η οικονομική εφημερίδα.

«Πώς ο Φρίντριχ Μερτς προσπαθεί να συμπαθήσει έναν αυταρχικό ηγέτη», είναι ο τίτλος του άρθρου της Süddeutsche Zeitung, η oποία αποκαλύπτει μεταξύ άλλων ότι ο καγκελάριος συνοδευόταν από τη σύζυγό του Σαρλότε, την οποία είχε προσκαλέσει η Εμινέ Ερντογάν. «Οι συνεργάτες του Φρίντριχ Μερτς φαίνεται ότι ήλπιζαν πως η οικογενειακή ατμόσφαιρα που θα προσέδιδε αυτό στο ταξίδι θα έχει θετικό αντίκτυπο στην ατμόσφαιρα της επίσκεψης. Ο πρόεδρος με τη σειρά του μπορούσε να υποθέσει ότι ο επισκέπτης από το Βερολίνο δεν ήρθε για να τον αναστατώσει», σχολιάζει η εφημερίδα.

«Γερμανοί και Τούρκοι, Μερτς και Ερντογάν, είμαστε τώρα και πάλι φίλοι;», είναι ο τίτλος στην BILD, η οποία περιγράφει τα σημεία διαφωνίας των δύο ηγετών, αλλά και την σαφή διάθεση του καγκελάριου να οικοδομήσει στενή σχέση με τον Τούρκο πρόεδρο και σε σχόλιό της επαινεί τον κ. Μερτς ιδιαίτερα για την στάση του σχετικά με το Ισραήλ. «Ο καγκελάριος ήθελε να κάνει καλή εντύπωση κατά την εναρκτήρια επίσκεψή του στην Άγκυρα. Η Γερμανία χρειάζεται την Τουρκία στο πλευρό της: στρατιωτικά ως εταίρος στο ΝΑΤΟ, οικονομικά – αλλά και για τον περιορισμό της μεταναστευτικής κρίσης. Αλλά αφού ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν, παρουσία του Μερτς, κατηγόρησε για άλλη μια φορά το Ισραήλ για “γενοκτονία” στη Γάζα και εξαπέλυσε ξέφρενη επίθεση μίσους κατά του εβραϊκού κράτους, όλες οι τακτικές σκέψεις πέρασαν σε δεύτερη μοίρα. Ο καγκελάριος επέλεξε ακριβώς τις σωστές λέξεις. Ακόμα και στο δύσκολο περιβάλλον, δεν είπε τίποτα άλλο παρά την αλήθεια», γράφει η BILD και κάνει λόγο για «θαρραλέα σαφήνεια, εντυπωσιακή και αντάξια ενός Γερμανού καγκελάριου».

Στις διαφορετικές απόψεις των δύο ηγετών για τη Γάζα αναφέρεται και η WELT, σημειώνοντας ότι ο καγκελάριος ήθελε να εμβαθύνει τους δεσμούς με την Τουρκία, αλλά «αυτό απέτυχε, καθώς ο ίδιος και ο Ερντογάν συγκρούστηκαν για τα ζητήματα της Γάζας και της ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ, ενώ ο Τούρκος πρόεδρος τόνισε και την αυξανόμενη εχθρότητα των Γερμανών για τους μουσουλμάνους». Σε σχόλιό του για την WELT TV ο αρθρογράφος της εφημερίδας και πρώην πολιτικός κρατούμενος στην Τουρκία Ντενίζ Γιουτζέλ, με το βλέμμα κυρίως στη Γάζα και στο εσωτερικό της Τουρκίας, αναφέρει ότι, αν θα έπρεπε να συνοψίσει την συνέντευξη Τύπου σε μια φράση, αυτή θα ήταν «ο Ερντογάν την γλιτώνει με όλα» και υποστηρίζει ότι αυτή η στάση εκ μέρους της Γερμανίας «σχεδόν ξεπερνάει τα όρια της συνενοχής».

Η taz κάνει λόγο για «ευφορική» περιγραφή των προθέσεων του καγκελάριου για μια νέα πολιτική έναντι της Τουρκίας και επισημαίνει ότι «ακόμη και σοβαρές διαφορές απόψεων, ειδικά σχετικά με το Ισραήλ, δεν απέτρεψαν τον Μερτς από το φλερτ του με τον Ερντογάν».

ΠΗΓΗ: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Η Γερμανία και η Πολωνία παραμένουν οι δύο χώρες που έχουν δεχθεί τους περισσότερους Ουκρανούς πρόσφυγες από την έναρξη της ρωσικής εισβολής το 2022. Περίπου 1,2 εκατομμύρια Ουκρανοί ζουν σήμερα στη Γερμανία και σχεδόν ένα εκατομμύριο στην Πολωνία. Ωστόσο, η αυξανόμενη παρουσία τους προκαλεί πλέον έντονες πολιτικές αντιπαραθέσεις, καθώς ο αριθμός των νεαρών ανδρών που εγκαταλείπουν την Ουκρανία έχει αυξηθεί θεαματικά τους τελευταίους μήνες.

Η εξέλιξη αυτή σχετίζεται με την απόφαση του προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι στα τέλη Αυγούστου να χαλαρώσει τους κανόνες εξόδου για άνδρες κάτω των 25 ετών — ηλικίες που δεν θεωρούνται ακόμη επιλέξιμες για στρατιωτική θητεία. Έτσι, άνδρες 18 έως 22 ετών μπορούν πλέον να φύγουν από τη χώρα και να επιστρέψουν χωρίς κυρώσεις.

Σύμφωνα με τα στοιχεία των συνόρων, 45.300 νέοι Ουκρανοί ηλικίας 18–22 ετών διέσχισαν την Πολωνία μεταξύ Ιανουαρίου και Αυγούστου 2025, ενώ μόνο τον Σεπτέμβριο και Οκτώβριο ο αριθμός τους διπλασιάστηκε σε 98.500, δηλαδή περίπου 1.600 την ημέρα. Πολλοί εξ αυτών συνέχισαν δυτικά προς τη Γερμανία, όπου οι αφίξεις νέων Ουκρανών ανδρών αυξήθηκαν από 19 την εβδομάδα τον Αύγουστο σε πάνω από 1.400–1.800 την εβδομάδα τον Οκτώβριο.

Πολιτικές αντιδράσεις σε Βερολίνο και Βαρσοβία

Στη Γερμανία, στελέχη του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος (CDU) του καγκελάριου Φρίντριχ Μερτς εκφράζουν ανησυχία ότι η κοινή γνώμη μπορεί να στραφεί εναντίον της υποστήριξης προς το Κίεβο, αν φανεί πως οι νέοι Ουκρανοί αποφεύγουν τη στράτευση.
«Δεν είναι προς το συμφέρον μας να βλέπουμε νεαρούς Ουκρανούς άνδρες να περνούν τον χρόνο τους στη Γερμανία αντί να υπερασπίζονται τη χώρα τους», δήλωσε ο Γιούργκεν Χαρντ (CDU).

Ανάλογες φωνές ακούγονται και στην Πολωνία. Το ακροδεξιό κόμμα Konfederacja κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι μετατρέπει τη χώρα σε «καταφύγιο για λιποτάκτες», επιβαρύνοντας ταυτόχρονα τους Πολωνούς φορολογουμένους. Παρά το γεγονός ότι οι Ουκρανοί αποτελούν πλέον πάνω από το 6% του πολωνικού εργατικού δυναμικού και συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη, ακροδεξιοί κύκλοι υποστηρίζουν ότι απολαμβάνουν υπερβολικά πολλά κοινωνικά επιδόματα.

Ο Πολωνός πρόεδρος Κάρολ Ναβρότσκι, προερχόμενος από το κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS), άσκησε βέτο σε νομοσχέδιο παροχής βοήθειας στους Ουκρανούς, δηλώνοντας ότι μόνο όσοι εργάζονται και φορολογούνται στην Πολωνία θα πρέπει να λαμβάνουν κοινωνικές παροχές.

Στη Γερμανία, το AfD (Εναλλακτική για τη Γερμανία) υιοθετεί παρόμοια ρητορική, ενώ βρίσκεται πλέον πρώτο στις δημοσκοπήσεις. Σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Απασχόλησης, περίπου 490.000 Ουκρανοί σε ηλικία εργασίας λαμβάνουν επίδομα μακροχρόνιας ανεργίας.

Προτάσεις για αλλαγές στο καθεστώς προστασίας

Η συζήτηση κλιμακώθηκε όταν ο πρωθυπουργός της Βαυαρίας και ηγέτης του CSU, Μάρκους Ζέντερ, πρότεινε τον περιορισμό της Οδηγίας Προσωρινής Προστασίας της Ε.Ε., εάν το Κίεβο δεν αναλάβει πρωτοβουλίες για τον περιορισμό των αφίξεων.
«Η αλληλεγγύη μας προς την Ουκρανία παραμένει», τόνισε ο Ζέντερ, «αλλά χρειάζεται σαφείς κανόνες και υπευθυνότητα και από τις δύο πλευρές».

Η νέα αυτή κρίση αποκαλύπτει τις πρώτες ρωγμές στη στάση της Ευρώπης απέναντι στην Ουκρανία, καθώς η κόπωση από τον πόλεμο και οι εσωτερικές πολιτικές πιέσεις αρχίζουν να μετατρέπουν την ανθρωπιστική υποδοχή σε αντικείμενο εθνικού και ιδεολογικού διχασμού.