Στις συνεργασίες με τρίτες χώρες αναφέρεται η «Λευκή Βίβλος» για το εξοπλισμό της ΕΕ με ειδικές αναφορές στην Τουρκία.

Στην παράγραφο «Ενισχυμένη ασφάλεια μέσω συνεργασιών», η Επιτροπή αφήνει ανοιχτή την πόρτα σε συνεργασίες με τρίτες χώρες. Σε αυτές εντάσσεται και η Τουρκία, η οποία άλλωστε ρητά αναφέρεται ως εν δυνάμει εταίρος στις αμυντικές αυτές πρωτοβουλίες υπό την προϋπόθεση του σεβασμού των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Απριλίου του 2024. Εν δυνάμει εταίροι θεωρούνται και η Μ. Βρετανία, ο Καναδάς και η Νορβηγία καθώς και όλοι οι «ομοϊδεάτες της Ευρώπης», οι χώρες της Διεύρυνσης και οι γειτονικές χώρες.

Ειδικότερα, για την Τουρκία, αναφέρονται τα εξής:

«Η Τουρκία είναι υποψήφια χώρα για ένταξη στην ΕΕ και μακροχρόνιος εταίρος στον τομέα της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και ‘Αμυνας. Η ΕΕ θα συνεχίσει να δεσμεύεται εποικοδομητικά για να αναπτύξουν μια αμοιβαία επωφελή εταιρική σχέση σε όλους τους τομείς κοινού ενδιαφέροντος με βάση την ίση δέσμευση από την πλευρά της Τουρκίας να προχωρήσει σε μια πορεία συνεργασίας σε όλα τα σημαντικά θέματα προς την ΕΕ, σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Απριλίου 2024.»

Σε γενικές γραμμές, επισημαίνεται ότι «οι προκλήσεις ασφαλείας έχουν συχνά παγκόσμιες επιπτώσεις, απαιτώντας διεθνή συνεργασία», ότι «ο πλήρους κλίμακας πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έχει ευρείας κλίμακας αντίκτυπο πέρα από την Ευρώπη» και ως εκ τούτου, «η συνεργασία με τους εταίρους είναι καθοριστική για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της ευρωπαϊκής άμυνας και για τη διαφοροποίηση των προμηθευτών και τη μείωση των εξαρτήσεων».

Επισημαίνεται, επίσης, ότι «το ΝΑΤΟ παραμένει ο ακρογωνιαίος λίθος της συλλογικής άμυνας των μελών του στην Ευρώπη» και ότι η συνεργασία ΕΕ-ΝΑΤΟ αποτελεί απαραίτητο πυλώνα για την ανάπτυξη της ασφάλειας και της άμυνας της ΕΕ».

Γράφει ο αντιστράτηγος ε.α. Λάμπρος Τζούμης

Αναφορικά με τη συζήτηση που γίνεται για την αποστολή στρατευμάτων στο πλαίσιο ειρηνευτικής δύναμης στην Ουκρανία, στην οποία ενδεχομένως να συμμετέχει και η χώρα μας να επισημάνουμε τα εξής, που δεν είναι ευρέως γνωστά σε ένα μέρος της κοινής γνώμης:

– Στις αποστολές των Ε.Δ. στο εξωτερικό ΔΕΝ συμμετέχουν οπλίτες θητείας παρά μόνον μόνιμα στελέχη, σε εθελοντική βάση και με μεγάλη διάθεση συμμετοχής.

– Η χώρα μας εδώ και δεκαετίες έχει συμμετάσχει σε μια σειρά επιχειρήσεων στο παρελθόν σε διάφορες περιοχές του πλανήτη όπως π.χ. Κονγκό, Ιράκ, Κουβέιτ, Αφγανιστάν, Βοσνία, Κοσσυφοπέδιο, κ.λπ, σε αποστολές οι οποίες αφορούσαν ένα ευρύ φάσμα επιχειρήσεων όπως π.χ. παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας, διατήρηση και επιβολή ειρήνης, επιχειρήσεις εκκένωσης αμάχων, ακόμη και διεξαγωγή τακτικού αγώνα στην Κορέα, κ.λπ.

– Οι Ε.Δ., πέραν της κύριας αποστολής τους, αποτελούν ένα από τα εργαλεία εξωτερικής πολιτικής. Για την εξυπηρέτηση των ευρύτερων εθνικών στόχων και του εθνικού συμφέροντος είναι δυνατόν να αναλάβουν αποστολές και στο εξωτερικό. Το εθνικό συμφέρον εκφράζεται και υλοποιείται μέσω διακρατικών σχέσεων, στρατιωτικών συμμαχιών και κοινών δράσεων. Η χρήση των Ε,Δ. και της στρατιωτικής ισχύος με τη μορφή της διακρατικής παρέμβασης αποτελεί μία βασική προέκταση της εξωτερικής πολιτικής των κρατών.

– Η προβολή ισχύος και επίδειξη σημαίας σε περιοχές πέραν των ελληνικών συνόρων προσδίδει κύρος στις Ε.Δ. και καθιστά τη χώρα υπολογίσιμο παράγοντα στο σχεδιασμό και τη διαδικασία λήψης αποφάσεων.

– Η Τουρκία την παρούσα περίοδο έχει στρατιωτική παρουσία σε όλο σχεδόν τον κόσμο μέσω της συμμετοχής σε αποστολές του ΝΑΤΟ. Στελέχη των τουρκικών Ε.Δ. και ολόκληρες Μονάδες συμμετέχουν σε πολεμικές επιχειρήσεις και αποκτούν πολύτιμη εμπειρία σε περιοχές όπως π.χ. στη Συρία, Λιβύη, κ.λπ. Έχει αναπτύξει στρατιωτικές βάσεις σε περιοχές όπως στο Μογκαντίσου της Σομαλίας, στο Κατάρ, το Βόρειο Ιράκ, κ.λπ. Με τον τρόπο αυτό η Τουρκία επιχειρεί προβολή στρατιωτικής ισχύος εμφανιζόμενη ως παγκόσμια περιφερειακή υπερδύναμη.

– Τι κερδίζει η χώρα μας από τη συμμετοχή της σε αποστολές στο εξωτερικό όπως οι προαναφερόμενες (Κουβέιτ, Αφγανιστάν, Βοσνία, Κοσσυφοπέδιο, κ.λπ) :

1. Σε πολιτικό επίπεδο την προβολή διεθνώς ως φάρο σταθερότητας και αρωγό στις προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας για διαφύλαξη της ειρήνης.

2. Σε επιχειρησιακό επίπεδο τα στελέχη των Ε.Δ. :
α. Βίωσαν καταστάσεις ευρείας κλίμακας εξεγέρσεων, μέσα σε καθεστώτα κρατικής απουσίας και επικράτησης αναρχίας.

β. Ήρθαν σε επαφή με οπλισμό, οπλικά συστήματα και υλικοτεχνικό εξοπλισμό που χρησιμοποιούνται από συμμαχικούς στρατούς και σε ορισμένες περιπτώσεις είναι πλέον σύγχρονα σε σχέση με τα αντίστοιχα των ελληνικών ΕΔ.

γ. Διαμόρφωσαν χαρακτήρα πολεμιστή και απέκτησαν τις απαραίτητες παραστάσεις για μελλοντικούς ηγήτορες του ελληνικού στρατού.

δ. Λειτούργησαν μέσα σε πολυεθνικά περιβάλλοντα όπου παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, με εθνοκαθάρσεις, βαθιές διαχωριστικές γραμμές μεταξύ των αντιμαχομένων, και ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο κινδύνου στην εκτέλεση της αποστολής.

Το σχέδιο για την ενίσχυση της άμυνας της Ευρώπης, η περίφημη «Λευκή Βίβλος», παρουσιάστηκε σήμερα στις Βρυξέλλες από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Τη «Λευκή Βίβλο για την Ευρωπαϊκή Άμυνα – Ετοιμότητα 2030» παρουσίασε η Ύπατη Εκπρόσωπος Κάγια Κάλας και ο Επίτροπος για την Άμυνα Άντριους Κουμπίλιους, η οποία καθορίζει σημαντικές λεπτομέρειες για το ταμείο για την άμυνα ύψους 150 δισ. ευρώ, αλλά και την ενεργοποίηση των εθνικών ρητρών διαφυγής για την αύξηση των δαπανών για την άμυνα.

Financial Times: Αποκλείστηκε η Τουρκία από τα 150 δις του ReArm Europe

Όπως δήλωσε αξιωματούχος, «πρόκειται για ένα φιλόδοξο σχέδιο για την αμυντική δέσμη μέτρων που παρέχει χρηματοδοτικούς μοχλούς στην άμεση διάθεση των κρατών μελών της ΕΕ για να αυξήσουν σημαντικά τις αμυντικές επενδύσεις και τις αμυντικές ικανότητες».

Σε μια εποχή ραγδαίων γεωπολιτικών εξελίξεων, η Ευρωπαϊκή Ένωση εντείνει τις προσπάθειές της για την προστασία των πολιτών της και την ενίσχυση των αμυντικών της δυνατοτήτων.

Η ετοιμότητα είναι το κλειδί, θεωρεί η Κομισιόν, τονίζοντας πως «αναλαμβάνοντας την ευθύνη για την ασφάλειά μας σημαίνει, ότι επενδύουμε σε μια ισχυρή άμυνα, προστατεύουμε τους ανθρώπους μας και εξασφαλίζουμε ότι διαθέτουμε τους πόρους για να δράσουμε όταν χρειαστεί».

Η Λευκή Βίβλος για την «Ευρωπαϊκή άμυνα και Ετοιμότητα 2030» καθορίζει ένα όραμα για τον επανεξοπλισμό της Ευρώπης με τη διασφάλιση ότι η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία μπορεί να παράγει με την απαιτούμενη ταχύτητα και τον απαιτούμενο όγκο τη διευκόλυνση της ταχείας ανάπτυξης στρατιωτικών στρατευμάτων και μέσων σε ολόκληρη την ΕΕ

Η αύξηση των αμυντικών δαπανών θα είναι «made in Europe»: εξασφαλίζοντας τόσο τη μακροπρόθεσμη ασφάλειά μας όσο και οικονομικά οφέλη για όλες τις χώρες της ΕΕ. Θα βοηθήσει επίσης την ΕΕ να ανταποκριθεί στη βραχυπρόθεσμη επείγουσα ανάγκη στήριξης της Ουκρανίας, πάντα σύμφωνα με την Κομισιόν.

Europe can no longer afford to be a bystander in its own security.

Today, we take decisive steps to ensure our defence is in our hands.

We are unveiling the ReARM Europe Plan / Readiness 2030 and the White Paper on the Future of European Defence / Readiness 2030 ↓

— European Commission (@EU_Commission) March 19, 2025

Τομείς και στόχοι επενδύσεων

Πρόκειται για μια μεγάλη δεξαμενή αμυντικών επενδύσεων όπως αντιαεροπορική άμυνα και πυραυλική άμυνα, συστήματα πυροβολικού, πυρομαχικά και πύραυλοι, μη επανδρωμένα αεροσκάφη και συστήματα αντιμετώπισης μη επανδρωμένων αεροσκαφών, στρατιωτική κινητικότητα, κυβερνοπόλεμος, στρατηγικοί στόχοι, ικανότητες μάχης και προστασία υποδομών ζωτικής σημασίας. Όπως εξήγησε αξιωματούχος κατά τη διάρκεια παρουσίασης τεχνικών λεπτομερειών του σχεδίου για την αμυντική ενίσχυση της Ευρώπης, οι στόχοι είναι η Ουκρανία και η στρατιωτική στήριξή της στο έδαφος, μετά και την αλλαγή στάσης των ΗΠΑ.

Η ισχυροποίηση της σχέσης ΕΕ- ΝΑΤΟ, οι συνεργασίες της ΕΕ με Βρετανία, Καναδά, Νορβηγία, Ιαπωνία και Αυστραλία. Επίσης, η δημιουργία μιας ισχυρής και καινοτόμου ευρωπαϊκής βιομηχανίας, δηλαδή υποστήριξη της αμυντικής ενίσχυσης, η υπογραφή συμβάσεων για την ταχεία απόκτηση των απαιτούμενων δυνατοτήτων, υποστήριξη της ταχείας υιοθέτησης του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Αμυντικής Βιομηχανίας, η εμφάνιση νέων αμυντικών παικτών, η υποστήριξη επενδύσεων σε τεχνολογίες όπως ΑΙ και του ευρωπαϊκού χάρτη πορείας για την επιτάχυνση του μετασχηματισμού της αμυντικής καινοτομίας, αλλά και η δημιουργία μιας πανευρωπαϊκής αγοράς αμυντικού εξοπλισμού.

Κύριοι στόχοι, ετοιμότητα μέχρι το 2030

Το σχέδιο ReArm Europe έχει σχεδιαστεί για να αξιοποιηθούν όλα τα άμεσα διαθέσιμα μέσα και να κινητοποιηθούν έως και 800 δισ. ευρώ για αμυντικές επενδύσεις. Για να επιτευχθεί αυτό το σχέδιο περιλαμβάνει: α) Την απελευθέρωση της χρήσης της δημόσιας χρηματοδότησης στην άμυνα σε εθνικό επίπεδο. β) Ένα νέο ειδικό μέσο για τη δράση ασφάλειας για την Ευρώπη -SAFE- για την πραγματοποίηση επειγουσών και μαζικών αμυντικών επενδύσεων μέσω κοινών προμηθειών.

«Δράση για την ασφάλεια στην Ευρώπη – SAFE»

Μια από τις σημαντικότερες πρωτοβουλίες του σχεδίου είναι ένα νέο χρηματοδοτικό μέσο που ονομάζεται «Δράση για την ασφάλεια στην Ευρώπη – SAFE» που θα παρέχει στα κράτη μέλη κράτη μέλη με δάνεια ύψους έως 150 δισ. ευρώ που θα υποστηρίζονται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Αυτό θα βοηθήσει τα κράτη μέλη να ενισχύσουν τις αμυντικές τους ικανότητες μέσω κοινών προμηθειών. Επιπλέον «οι κοινές αγορές θα εξασφαλίσουν διαλειτουργικότητα για τις ένοπλες δυνάμεις των κρατών μελών και προβλεψιμότητα για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, θα μειώσει το κόστος και θα δημιουργήσει την κλίμακα που απαιτείται για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανικής βάσης», όπως τονίζουν αξιωματούχοι.

Επιλογές χρηματοδότησης σχέδιο 800 δισ. ευρώ

Το σχέδιο που στοχεύει σε αμυντικές δαπάνες 800 δισεκατομμυρίων ευρώ περιλαμβάνει συγκεκριμένα εργαλεία χρηματοδότησης:

1) Ενεργοποίηση ρήτρας διαφυγής, εκτιμώμενος αντίκτυπος 650 δισ. ευρώ,

2) Συγκέντρωση έως και 150 δισ. ευρώ στις κεφαλαιαγορές,

3) Συνεισφορά από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων,

4) Ευελιξία των μέσων της ΕΕ της πολιτικής συνοχής,

5) Νέο μέσο για τη στήριξη των κοινών προμηθειών των κρατών μελών με 150 δισ. ευρώ,

6) Δάνεια που υποστηρίζονται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ κατ’ απαίτηση,

7) Απλοποιημένοι κανόνες προμηθειών,

8) απαλλαγή από ΦΠΑ,

9) Κοινές δημόσιες συμβάσεις.

Ενεργοποίηση της ρήτρας διαφυγής

Όπως έγινε γνωστό από Ευρωπαίο αξιωματούχο, «ενεργοποιείται με τη σύσταση του Συμβουλίου από την Επιτροπή έπειτα από αίτημα». Παράλληλα, οι δημοσιονομικοί κανόνες της ΕΕ συνεχίζουν να λειτουργούν κανονικά για άλλες δαπάνες.

Τα δάνεια και τα κλειδιά κατανομής

Τα δάνεια θα δίνουν τη δυνατότητα στα κράτη μέλη για ευνοϊκούς όρους χρηματοδότησης, αξιοποιώντας την πιστωτική ισχύ της ΕΕ, την πρόσβαση στην αγορά και το πιο σημαντικό, όπως ανέφερε τεχνικός σύμβουλος του σχεδίου, «θα στηρίξει την ταχεία ανταπόκριση στις τρέχουσες αμυντικές ανάγκες». Επιπλέον,«τα δάνεια που θα παρέχονται θα είναι μεγάλης διάρκειας (με μέγιστη διάρκεια 45 ετών και περίοδο χάριτος 10 ετών για την αποπληρωμή του κεφαλαίου), τα οποία θα έχουν ανταγωνιστικές τιμές και θα είναι καλά δομημένα. Θα χρηματοδοτούνται από δανεισμό της ΕΕ, γεγονός που τα καθιστά συχνά πιο αποδοτική πηγή χρηματοδότησης για δημόσιες επενδύσεις σε σχέση με τον εθνικό δανεισμό». Παράλληλα, η «κατανομή του κονδυλίου των 150 δισ. ευρώ στα κράτη μέλη θα γίνει με γνώμονα τη ζήτηση.

Δεν θα υπάρχουν κλειδιά κατανομής. Τα κράτη μέλη που επιθυμούν να λάβουν δάνεια θα πρέπει να υποβάλουν στην Επιτροπή ένα επενδυτικό σχέδιο της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας. Το σχέδιο θα πρέπει να περιλαμβάνει περιγραφή των δραστηριοτήτων, των δαπανών και των μέτρων για τα οποία το κράτος μέλος ζητά δάνειο. Ως μεταβατική παρέκκλιση, τα κράτη μέλη μπορούν να χρησιμοποιήσουν το δάνειο για εθνικές προμήθειες ικανοτήτων προτεραιότητας, υπό την προϋπόθεση ότι είναι ανοικτό σε άλλες χώρες και ότι λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα για την επέκταση του οφέλους της σύμβασης σε άλλες χώρες».