Έτοιμη να μπει στην «κινούμενη άμμο» της Λιβύης είναι η ελληνική διπλωματία, καθώς ο υπουργός Εξωτερικών Γ. Γεραπετρίτης σχεδιάζει εντός του Ιουνίου να πραγματοποιήσει επίσκεψη στη χώρα, εφόσον το επιτρέψουν οι συνθήκες ασφαλείας, προκειμένου να ανοίξουν και πάλι οι δίαυλοι επικοινωνίας με τη γειτονική χώρα.

Καθώς πρέπει να τηρηθούν λεπτές ισορροπίες στην εύθραυστη πολιτική κατάσταση που επικρατεί στη Λιβύη, με την ύπαρξη ουσιαστικά δύο κυβερνήσεων, στην Τρίπολη και στη Βεγγάζη, η ελληνική πλευρά εξετάζει το ενδεχόμενο, ώστε η επίσκεψη στην Τρίπολη να συνδυαστεί με επικοινωνία ή ακόμη και με μετάβαση και στην Ανατολική Λιβύη.

Ο προγραμματισμός της επίσκεψης του Έλληνα ΥΠΕΞ στη Λιβύη είχε ξεκινήσει αρκετές εβδομάδες πριν και την προηγούμενη εβδομάδα, μάλιστα, ο Έλληνας πρέσβης στην Τρίπολη, Ν. Γαρίλιδης, είχε συναντηθεί με τον Λίβυο ΥΠΕΞ, με αντικείμενο τις διμερείς σχέσεις αλλά και την προετοιμασία της επίσκεψης.

Τις τελευταίες ημέρες μεσολάβησε η απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων στο Τομπρούκ για σύσταση Ειδικής Επιτροπής για την εξέταση του τουρκολιβυκού Μνημονίου, που σήμανε συναγερμό στην Αθήνα και καθιστά ακόμη πιο επείγουσα την αποκατάσταση των διαύλων με τη Λιβύη σε ανώτερο επίπεδο.

Η Ανατολική Λιβύη και οι δύο ισχυροί άνδρες, ο πρόεδρος της Βουλής Α. Σάλεχ και ο στρατηγός Χαφτάρ, είχαν αποτελέσει τα στηρίγματα της Ελλάδας το 2019 έναντι των τετελεσμένων που προσπάθησε να επιβάλει η Άγκυρα σε συνεργασία με την κυβέρνηση της Τρίπολης του Αλ Σαράζ, καθώς απέρριψαν το τουρκολιβυκό Μνημόνιο, το οποίο τότε είχε προσφερθεί ως αντάλλαγμα για τη στρατιωτική στήριξη που έδωσε ο Τ. Ερντογάν στην Τρίπολη, ώστε να αποκρούσει την επίθεση του στρατηγού Χαφτάρ.

Έκτοτε η Ανατολική Λιβύη, ειδικά τους τελευταίους μήνες, έχει αποκαταστήσει τις σχέσεις με την Άγκυρα. Οι Α. Σάλεχ και Χαφτάρ έχουν επισκεφθεί την Άγκυρα, επαναλειτούργησε το τουρκικό προξενείο στη Βεγγάζη, ενώ τον Απρίλιο ο γιος του Χαφτάρ, Σαντάμ Χαφτάρ, επικεφαλής των χερσαίων δυνάμεων του LNA, έγινε δεκτός από τον Τούρκο υπουργό Άμυνας Γ. Γκιουλέρ και συζήτησαν τη συνεργασία των δύο πλευρών.

Ο άλλος γιος του Χαφτάρ, Μπελκάσιμ, που έχει αναλάβει τον αμφιλεγόμενο Οργανισμό Ανάπλασης και Ανοικοδόμησης, διαχειριζόμενος δεκάδες εκατομμύρια δολάρια, έχει καλέσει και τουρκικές εταιρείες να συμμετάσχουν στα υπό υλοποίηση έργα.

Η πρωτοβουλία για εξέταση του τουρκολιβυκού Μνημονίου από τη Βουλή θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως μήνυμα τόσο προς την Αθήνα, ώστε να μην εμφανισθεί ότι τοποθετείται υπέρ της νομιμοποίησης της κυβέρνησης της Τρίπολης, όσο και προς την Άγκυρα, παζαρεύοντας ανταλλάγματα με την παροχή στρατιωτικής βοήθειας ή πάντως διατήρησης ισορροπίας σε σχέση με τη στήριξη που προσφέρει στην κυβέρνηση Ντμπεϊμπά.

Το γεγονός ότι το τουρκολιβυκό Μνημόνιο δεν είχε επικυρωθεί από τη Βουλή (της οποίας, βεβαίως, η θητεία έχει λήξει εδώ και καιρό) ήταν ένα από τα βασικά επιχειρήματα για την ακυρότητα του Μνημονίου σε σχέση με την εσωτερική έννομη τάξη, πολύ περισσότερο που και η κυβέρνηση της Τρίπολης το 2019 δεν είχε τη νομιμοποίηση, ώστε να συνάπτει διεθνείς συμφωνίες.

Ακόμη κι αν τελικά η Βουλή στο Τομπρούκ προχωρήσει στην επικύρωση του Μνημονίου, πρακτικά δεν αλλάζει κάτι, καθώς η ελληνική αντίθεση (την οποία συμμερίζονται και άλλες χώρες της περιοχής με προεξάρχουσα την Αίγυπτο, αλλά και η Κύπρος, το Ισραήλ, η Συρία και φυσικά η ΕΕ) εστιάζεται στις κατάφωρες παραβιάσεις βασικών Αρχών του Διεθνούς Δικαίου και του Δικαίου της Θάλασσας.

Όμως πολιτικά θα είναι ένα αρνητικό μήνυμα εάν η Ανατολική Λιβύη, με την οποία είχε υπάρξει κλίμα ουσιαστικής συνεννόησης με την Αθήνα τα προηγούμενα χρόνια, στραφεί τελικά προς την πλευρά της Τουρκίας αποδεχόμενη το Μνημόνιο, το οποίο έτσι θα «δεσμεύει» σε έναν βαθμό την όποια κυβέρνηση προκύψει μετά την ομαλοποίηση της κατάστασης και τη διεξαγωγή εκλογών.

Η επίσκεψη του Γ. Γεραπετρίτη στη Λιβύη εξαρτάται, φυσικά, και από τις συνθήκες ασφαλείας, καθώς στην Τρίπολη συνεχίζουν να κυκλοφορούν παντού οι ένοπλες αντίπαλες ομάδες, αλλά και από τους περιορισμούς που υπάρχουν λόγω του Μπαϊραμιού.

Στην ατζέντα θα βρίσκονται οι διμερείς σχέσεις, οι οποίες έχουν μείνει πολύ πίσω, αλλά και το μεταναστευτικό, καθώς τους τελευταίους μήνες έχουν αυξηθεί δραματικά οι ροές από τη Λιβύη με κατεύθυνση την Κρήτη. Στις συναντήσεις του Γ. Γεραπετρίτη, ίσως δοθεί η ευκαιρία να τεθεί και το ζήτημα των θαλασσίων ζωνών, καθώς η λιβυκή πλευρά έχει δεσμευτεί και με επιστολές της στον ΟΗΕ για συνομιλίες με την Ελλάδα, με ορίζοντα την παραπομπή στη Χάγη, εφόσον δεν εξευρεθεί συμφωνημένη λύση.

Η Ελλάδα εφαρμόζει έναντι της Λιβύης τη μέση γραμμή, βάσει των διατάξεων του Νόμου 4001/2011, και σε αυτή στηρίζεται και η χάραξη των οικοπέδων, τα οποία έχουν αδειοδοτηθεί στην ExxonMobil, αλλά και των δύο νοτίως της Κρήτης, για τα οποία έχει δείξει ενδιαφέρον η Chevron.

Η Αθήνα, σε αυτή την προσπάθεια αποκατάστασης των σχέσεων με τη Λιβύη, έχει ως διπλωματικό εργαλείο την ενεργό εμπλοκή της ΕΕ στις λιβυκές υποθέσεις, όπου η χώρα μας και ως ευρωπαϊκή και ως γειτονική χώρα της Λιβύης, έχει λόγο. Επίσης, η συμμετοχή της Ελλάδας στο ΣΑ του ΟΗΕ ως μη μόνιμο μέλος, έχει ιδιαίτερη σημασία για όλες τις πλευρές στη Λιβύη. Το αμέσως επόμενο διάστημα, το ΣΑ του ΟΗΕ αναμένεται να εξετάσει και να λάβει αποφάσεις σε σχέση με την έκθεση της απεσταλμένης του ΟΗΕ για τη Λιβύη, η οποία προτείνει ένα σχέδιο τεσσάρων εναλλακτικών για την έξοδο της βορειοαφρικανικής χώρας από τη βαθιά κρίση που διαρκεί από το 2011, όταν ανετράπη το καθεστώς Καντάφι.

Η Αποστολή Υποστήριξης του ΟΗΕ στη Λιβύη (UNSMIL), που ξεκίνησε το 2011, παρουσίασε πρόσφατα τέσσερις προτάσεις ως οδικούς χάρτες εξόδου από την κρίση: Προεδρικές και βουλευτικές εκλογές ταυτόχρονα. Πρώτα βουλευτικές, μετά υιοθέτηση Συντάγματος. Πρώτα Σύνταγμα, μετά εκλογές. Σύσταση επιτροπής πολιτικού διαλόγου για θέματα εκλογών και εκτελεστικής εξουσίας.

Η κατάσταση στη Λιβύη είναι εξαιρετικά εύθραυστη μετά το ξέσπασμα βίας και ένοπλων συγκρούσεων μεταξύ ομάδων που υποστηρίζουν τον Ντμπεϊμπά στην Τρίπολη. Οι ένοπλες συγκρούσεις προκάλεσαν ένα κύμα διαδηλώσεων με αίτημα την ανατροπή της κυβέρνησης της Τρίπολης, η οποία είναι προσωρινή αλλά αναγνωρίζεται διεθνώς, καθώς στη Λιβύη είναι διαδεδομένη η πεποίθηση ότι ο Ντμπεϊμπά σκόπιμα υπονομεύει τις διαδικασίες για τη διεξαγωγή εκλογών, ώστε να παραμείνει και να νέμεται την εξουσία.

Ζητά, μάλιστα, να είναι η κυβέρνησή του εκείνη που θα οργανώσει τις εκλογές όταν αυτές γίνουν, κάτι που απορρίπτει κατηγορηματικά η πλευρά της Ανατολικής Λιβύης.

Οι συγκρούσεις έχουν σταματήσει στην Τρίπολη, αλλά κάθε άλλο παρά επικρατεί κλίμα ασφάλειας, με τις διαφορετικές ένοπλες ομάδες να καραδοκούν. Η πολιτική αστάθεια αλλά και οι ένοπλες συγκρούσεις ομάδων και φατριών έχουν πλήξει και τη σημαντικότερη πηγή εσόδων της Λιβύης, τις εξαγωγές πετρελαίου, καθώς διαταράσσεται η ομαλή εξόρυξη και εξαγωγή του προς τις διεθνείς αγορές.

Σημαντικές αλλαγές στη στρατιωτική θητεία προαναγγέλλει ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας Νίκος Δένδιας, ο οποίος τονίζει ότι στο εξής όλοι οι στρατεύσιμοι θα αποκτούν βασικές γνώσεις χειρισμού drones και συστημάτων κατά drone, στο πλαίσιο του ευρύτερου μετασχηματισμού των Ενόπλων Δυνάμεων.

Σε συνέντευξή του στη Ναυτεμπορική, ο κ. Δένδιας επισημαίνει την αναγκαιότητα άμεσου εκσυγχρονισμού, παραδεχόμενος ότι η Ελλάδα υπήρξε «θεατής» στην παγκόσμια εξέλιξη των μη επανδρωμένων συστημάτων. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, «σε μεγάλη άσκηση στη Θράκη, διαπίστωσα έκπληκτος ότι υπήρχε μόλις ένα drone, και αυτό μόνο για αναγνώριση».

Ο Υπουργός δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ενίσχυση της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας, με στόχο η ελληνική συμμετοχή να φτάσει στο 25% της αλυσίδας αξίας των εξοπλιστικών προγραμμάτων. «Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να λειτουργούμε ως πελάτες του παγκόσμιου αμυντικού σούπερ μάρκετ», σημειώνει χαρακτηριστικά.

Η θέση για το πρόγραμμα SAFE

Ο κ. Δένδιας δεν κρύβει την αντίθεσή του στη συμμετοχή της Τουρκίας στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα SAFE, τονίζοντας ότι δεν μπορεί να γίνει ανεκτό να συμμετέχουν «χωρίς φίλτρα» χώρες που είτε απειλούν κράτη-μέλη είτε δεν τα αναγνωρίζουν. «Δεν μπορούμε, στο όνομα οικονομικών συμφερόντων, να θυσιάζονται κράτη-μέλη στον βωμό της επίπλαστης συνεργασίας», αναφέρει και προειδοποιεί ότι η Ευρώπη κινδυνεύει να καταλήξει εξαρτημένη στρατηγικά από τρίτες χώρες.

Απαντώντας σε ερωτήσεις για το αν οι δηλώσεις του απομακρύνθηκαν από την κυβερνητική γραμμή, ο Υπουργός ξεκαθαρίζει: «Ουδεμία αποστασιοποίηση υπάρχει. Τα όσα είπα στον Μυστρά απευθύνονταν σαφώς σε εκείνους που προωθούν τεχνάσματα για παρακάμψουν την ομοφωνία της ΕΕ». Επικαλείται μάλιστα και τον ίδιο τον Πρωθυπουργό, ο οποίος υπογράμμισε την ανάγκη για σύμφωνη γνώμη όλων των κρατών-μελών στις συμφωνίες με τρίτες χώρες.

Ατζέντα 2030: Ένα φιλόδοξο σχέδιο για τις Ένοπλες Δυνάμεις

Ο Νίκος Δένδιας περιγράφει την «Ατζέντα 2030» ως μια θεσμικά θεμελιωμένη μεταρρύθμιση, που προϋποθέτει την ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών, τον επιχειρησιακό ανασχεδιασμό και τη διοικητική αναδιοργάνωση των Ενόπλων Δυνάμεων.

«Δεν πρόκειται για απλή συρραφή εξοπλιστικών προμηθειών. Στόχος είναι η συγκρότηση των ισχυρότερων και πιο σύγχρονων Ενόπλων Δυνάμεων της Ελληνικής Δημοκρατίας», δηλώνει. Ανάμεσα στις προτεραιότητες περιλαμβάνονται η ενίσχυση της κυβερνοάμυνας, η πλήρης αξιοποίηση των φρεγατών FDI και των μαχητικών F-35, καθώς και η ανάπτυξη της «Ασπίδας του Αχιλλέα» – ενός ολοκληρωμένου συστήματος τεχνητής νοημοσύνης για την αντιμετώπιση απειλών από ξηρά, αέρα και θάλασσα.

Η «Ατζέντα 2030», όπως σημειώνει, είναι πλήρως ευθυγραμμισμένη με την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία Readiness 2030, διασφαλίζοντας τη συμμετοχή της Ελλάδας στον σχεδιασμό της νέας ευρωπαϊκής αμυντικής αρχιτεκτονικής.

Προτεραιότητα η τεχνολογική αυτάρκεια στα UAV

Ο Υπουργός παραδέχεται πως η Ελλάδα έχει καθυστερήσει στην ανάπτυξη UAVs, όμως τονίζει ότι πλέον έχει τεθεί σε εφαρμογή μια σοβαρή στρατηγική για να καλυφθεί αυτό το κενό. Μέσω του Ελληνικού Κέντρου Αμυντικής Καινοτομίας (ΕΛΚΑΚ), τέσσερα από τα δέκα πρώτα προγράμματα εστιάζουν αποκλειστικά στα μη επανδρωμένα συστήματα.

Ταυτόχρονα, Έλληνες αξιωματικοί εκπαιδεύονται ήδη στο Fort Sill στις ΗΠΑ, με σκοπό τη δημιουργία αντίστοιχου εκπαιδευτικού κέντρου στην Ελλάδα. «Δεν είναι υπερβολή να πούμε πως όλοι οι στρατεύσιμοι της νέας γενιάς θα έχουν επαφή με τεχνολογίες drone», αναφέρει.

Η αμυντική βιομηχανία ως μοχλός ανάπτυξης

Ο κ. Δένδιας επισημαίνει ότι η στροφή προς την εγχώρια παραγωγή δεν είναι απλώς αμυντική επιλογή, αλλά και οικονομική. «Η Ελλάδα επενδύει άνω του 3% του ΑΕΠ της στην άμυνα, αλλά μέχρι πρόσφατα λιγότερο από το 1% αυτών των πόρων αφορούσε εγχώριες προμήθειες. Αυτό αλλάζει με την “Ατζέντα 2030”».

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το πρόγραμμα «Σύγχρονος Μαχητής» – αξίας 300 εκατ. ευρώ – που αναμένεται να υλοποιηθεί εξ ολοκλήρου εντός Ελλάδας, με συμμετοχή ελληνικών επιχειρήσεων στην παραγωγή από στολές και κράνη μέχρι συστήματα επικοινωνίας.

Η Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης στο Σινά

Κλείνοντας, ο Υπουργός αναφέρθηκε και στο ιδιοκτησιακό καθεστώς της Ιεράς Μονής Σινά, τονίζοντας ότι η Ελλάδα στηρίζει τη διατήρηση του ιστορικού καθεστώτος και πως η σχέση με την Αίγυπτο έχει στρατηγική σημασία. Ανέφερε ότι δεν διαθέτει επί του παρόντος ειδική ενημέρωση για το ζήτημα λόγω της υπουργικής του ιδιότητας, αλλά υπογράμμισε την ανάγκη να διατηρηθεί αλώβητη η φιλία Ελλάδας–Αιγύπτου και το καθεστώς προστασίας της Μονής, «ένα σύμβολο του Οικουμενικού Ελληνισμού».