Με τη Γαλλία να προσθέτει το ειδικό της βάρος στη λίστα των χωρών που αναγνωρίζουν πλέον Παλαιστινιακό Κράτος, το Ισραήλ βρίσκεται αντιμέτωπο με μια ιστορικά πρωτοφανή συγκυρία. Τουλάχιστον στον διπλωματικό κόσμο. Διότι στον πραγματικό, η σύσταση παλαιστινιακού κράτους παραμένει μια σχεδόν «απατηλή» υπόθεση.

Και το πιστοποιεί η ίδια η περίπτωση της Δυτική Όχθης: Του θυλάκου εκείνου με τα 2,7 εκατομμύρια Παλαιστινίους που εδώ και καιρό βρίσκεται στο επίκεντρο των σχεδίων για ένα τέτοιο, μελλοντικό παλαιστινιακό κράτος.

Το μοντέλο είναι γνωστό ως η «λύση των δύο κρατών» και υποτίθεται ότι θα περιλαμβάνει επίσης τη Γάζα. Υποστηρίζεται δε από τις περισσότερες χώρες σε όλο τον κόσμο.

Ωστόσο, η κατασκευή εποικισμών για τους Ισραηλινούς έχει μειώσει τη γη που απομένει για τους Παλαιστίνιους, αποκόπτοντας πόλεις και κωμοπόλεις μεταξύ τους.

Η έγκριση για την κατασκευή εποικισμών έχει επιταχυνθεί ραγδαία υπό την τρέχουσα ισραηλινή κυβέρνηση, η οποία περιλαμβάνει ένθερμα φιλοεποικιστικά κόμματα που θέλουν να προσαρτήσουν τη Δυτική Όχθη στο Ισραήλ.

Το Reuters χαρτογράφησε την εδώ και δεκαετίες συντελούμενη ανάπτυξη οικισμών στη Δυτική Όχθη, καταγράφοντας την επέκταση των περιοχών υπό ισραηλινό έλεγχο και διερευνώντας δεδομένα που δείχνουν τον αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή των Παλαιστινίων.

Το τελικό αποτέλεσμα αποκαλύπτει πόσο βαθιά έχουν κατακερματίσει την περιοχή οι εποικισμοί και διάφορα άλλα μέτρα και γιατί, ένα ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος φαίνεται ολοένα και πιο μακρινή υπόθεση.

Το Ισραήλ περιορίζει αυστηρά την πρόσβαση των Παλαιστινίων σε γη επί της Δυτικής Όχθη, δημιουργώντας εκτάσεις για:

• Ισραηλινούς οικισμούς, συμπεριλαμβανομένων δομημένων περιοχών, δημοτικών περιοχών και γης που καλλιεργείται από εποίκους
• Ισραηλινές στρατιωτικές βάσεις, (ζώνες πυρός και φυσικά καταφύγια)
• Περιοχές όπου το Ισραήλ ασκεί πολιτικό έλεγχο και έλεγχο ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένης της Ανατολικής Ιερουσαλήμ

Η επέκταση των εποικισμών και οι δρόμοι και οι υποδομές ασφαλείας που τους υποστηρίζουν παρεμβαίνουν στην καθημερινή ζωή εκατομμυρίων Παλαιστινίων.

Και η γεωγραφική ασυνέχεια μεταξύ των παλαιστινιακών κοινοτήτων εμποδίζει την ανάπτυξη ενός συμπαγούς παλαιστινιακού κράτους.

Νετανιάχου: Δεν θα υπάρξει ποτέ παλαιστινιακό κράτος

«Δεν θα υπάρξει ποτέ παλαιστινιακό κράτος», δήλωσε πρόσφατα ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου. Και υπέγραψε μάλιστα σχέδιο επέκτασης ενόις οικισμού για Ισραηλινούς (Maale Adumim), όπου το Ισραήλ σχεδιάζει να χτίσει χιλιάδες ακόμη σπίτια με σαφή στόχο τη διαίρεση της Δυτικής Όχθης.

«Αυτός ο τόπος είναι δικός μας», είπε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός.

Και ενώ η προσοχή του κόσμου είναι στραμμένη στη Γάζα, η κατάσταση στη Δυτική Όχθη μπορεί να έχει μακροπρόθεσμο αντίκτυπο στο μέλλον μιας δεκαετιών σύγκρουσης που αποσταθεροποιεί ολόκληρη τη Μέση Ανατολή.

Δεν είναι «αρκετή» η αναγνώριση

Οι δυτικές δυνάμεις, η Αυστραλία, η Βρετανία, ο Καναδάς και η Πορτογαλία, αναγνώρισαν επίσημα ένα παλαιστινιακό κράτος στις 21 Σεπτεμβρίου, ως αντίδραση στη συμπεριφορά του Ισραήλ στη Γάζα. Τα περισσότερα από τα 193 κράτη μέλη του ΟΗΕ έχουν ήδη αναγνωρίσει την Παλαιστίνη και αρκετά άλλα σχεδιάζουν τώρα να το πράξουν, μια μετατόπιση που επικρίθηκε από τον πιο πιστό σύμμαχο του Ισραήλ, τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Νετανιάχου λέει ότι ένα παλαιστινιακό κράτος θα αποτελούσε απειλή για την ασφάλεια του Ισραήλ.

Ο Παλαιστίνιος υπουργός Εξωτερικών Βαρσέν Αγκαμπεκιάν Σαχίν δήλωσε ότι η αναγνώριση από τις χώρες ήταν ένα μη αναστρέψιμο βήμα που έφερε πιο κοντά την παλαιστινιακή ανεξαρτησία και κυριαρχία.

Αλλά θα χρειαστεί κάτι περισσότερο από την αναγνώριση για να προχωρήσει η λύση των δύο κρατών.

Οι ισραηλινοί οικισμοί έχουν αυξηθεί σε μέγεθος και αριθμό από τότε που το Ισραήλ κατέλαβε τη Δυτική Όχθη στον πόλεμο του 1967. Εκτείνονται βαθιά στην περιοχή με ένα σύστημα δρόμων και άλλων υποδομών υπό ισραηλινό έλεγχο, κατακερματίζοντας περαιτέρω τη γη.

Οι Παλαιστίνιοι θέλουν η πρωτεύουσά τους να είναι η Ανατολική Ιερουσαλήμ, την οποία το Ισραήλ κατέλαβε επίσης το 1967 και στη συνέχεια προσάρτησε. Το Ισραήλ έχει ανακηρύξει την Ιερουσαλήμ ως δική του αδιαίρετη πρωτεύουσά, αν και μόνο μια χούφτα χώρες την αναγνωρίζουν ως τέτοια.

Τον Ιούλιο, το ανώτατο δικαστήριο των Ηνωμένων Εθνών δήλωσε ότι η κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών από το Ισραήλ ήταν παράνομη και ότι οι οικισμοί του θα πρέπει να αποσυρθούν γρήγορα, η τελευταία έκκληση για τον τερματισμό της κατοχής από την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ το 1967.

Η πρωτοβουλία Ε1

Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι κάτι τέτοιο θα συμβεί. Συνδέοντας το νέο εποικιστικό μπλοκ με άλλες περιοχές που ελέγχονται από το Ισραήλ, το νέο εποικιστικό μπλοκ που ενέκρινε ο Νετανιάχου, γνωστό και ως E1, θα προχωρήσει ακόμη περισσότερο, κόβοντας τη Δυτική Όχθη στη μέση και αποκόπτοντάς την από την Ανατολική Ιερουσαλήμ. Ορισμένοι Ισραηλινοί υπουργοί πιέζουν τώρα για την επίσημη προσάρτηση της Δυτικής Όχθης σε απάντηση στην αναγνώριση της Παλαιστίνης από τους συμμάχους.

Η πρωτοβουλία E1 θα εκτοπίσει 2.500 κατοίκους των κοινοτήτων των Βεδουίνων από την περιοχή όπου θα προχωρήσουν οι κατασκευαστικές εργασίες, σύμφωνα με την παλαιστινιακή κυβέρνηση. Οι σε μεγάλο βαθμό ποιμενικές κοινότητες λένε ότι η κατασκευή ενός δρόμου προς τις νέες κατοικίες θα τις αποκόψει επιπλέον από την κοντινή παλαιστινιακή πόλη Αλ-Εϊζαρίγια, όπου τα παιδιά τους πηγαίνουν σχολείο.

«Αν κατασκευάσουν αυτόν τον δρόμο, θα μας χωρίσει εντελώς από την Αλ-Εϊζαρίγια», δήλωσε ο Μοχάμεντ αλ-Τζαχαλίν, κάτοικος της κοινότητας των Βεδουίνων του Τζαμπάλ αλ-Μπάμπα.

Για τους Παλαιστίνιους κατοίκους της Δυτικής Όχθης, οι οικισμοί όχι μόνο απειλούν το όνειρο της αυτοδιάθεσης μετά από δεκαετίες ισραηλινής κατοχής, αλλά εισβάλλουν στη ζωή τους με αμέτρητους τρόπους.

Όταν ο 80χρονος Ταρέκ Σιχαντέ κοιτάζει κάτω από την πλαγιά του λόφου προς την αγροτική γη της οικογένειάς του από το σπίτι του στο χωριό Έιν Γιαμπρούντ, θυμάται τα παιδικά του χρόνια να μαζεύουν ελιές, να βόσκουν πρόβατα και κατσίκες και να απολαμβάνουν πικνίκ δίπλα στην πηγή.

Ο 17χρονος εγγονός του, ο Ταρέκ, μόλις που έχει βιώσει αυτή τη ζωή. Τα τελευταία 10 χρόνια, ένοπλοι έποικοι τους εμποδίζουν να έχουν πρόσβαση στη γη τους, πυροβολώντας Παλαιστίνιους που προσπαθούν να περπατήσουν μέχρι εκεί, είπε ο Σιχαντέ.

«Είναι λίγα λεπτά μακριά, αλλά δεν μπορούμε να το φτάσουμε», είπε ο νεότερος Ταρέκ.

Η ισραηλινή ομάδα υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων B’tselem έχει καταγράψει περιστατικά επιθετικότητας εποίκων σε γη αγροτών Ein Yabrud και λέει ότι ο γειτονικός οικισμός Ofra είναι χτισμένος σε γη που έχει καταχωρηθεί ως Παλαιστίνιοι. Το Συμβούλιο Yesha, ένα όργανο που εκπροσωπεί τους εποίκους της Δυτικής Όχθης, δεν απάντησε αμέσως σε αίτημα για σχολιασμό.

Οι Παλαιστίνιοι και οι περισσότερες χώρες θεωρούν όλους τους οικισμούς παράνομους βάσει των διεθνών νόμων που απαγορεύουν την εποικισμό κατεχόμενων εδαφών με πληθυσμό κατοχικής δύναμης.

Τι προέβλεπαν οι συμφωνίες του Όσλο

Οι Συμφωνίες του Όσλο προέβλεπαν μόνο τον ισραηλινό έλεγχο της Περιοχής Γ για πέντε χρόνια, αλλά καθώς η ειρηνευτική διαδικασία κατέρρευσε, ο έλεγχός της επεκτάθηκε και εδραιώθηκε.

Η Περιοχή Γ αποτελεί περίπου το 60% της Δυτικής Όχθης. Συχνά περιλαμβάνει γεωργικές και βοσκοτόπιες εκτάσεις που ανήκουν σε παλαιστινιακά χωριά που βρίσκονται στις Περιοχές Α ή Β.

Οι ισραηλινές αρχές ασκούν στρατιωτικό νόμο σε περιοχές που κυβερνούν στη Δυτική Όχθη και όταν ασχολούνται με Παλαιστίνιους που κρατούνται σε επιδρομές στις Περιοχές Α και Β. Οι Εβραίοι Ισραηλινοί έποικοι αντιμετωπίζονται εξ ολοκλήρου βάσει του ισραηλινού αστικού κώδικα, σύμφωνα με τη διεθνή ομάδα δικαιωμάτων Human Rights Watch, η οποία αναφέρει ότι «η εφαρμογή διπλών νομοθεσιών έχει δημιουργήσει μια πραγματικότητα όπου δύο άνθρωποι ζουν στην ίδια περιοχή, αλλά μόνο ο ένας απολαμβάνει ισχυρή προστασία των δικαιωμάτων».

Οι Παλαιστίνιοι χρειάζονται άδεια πολεοδομίας από το Ισραήλ για οποιαδήποτε ανάπτυξη ή κτίριο στην Περιοχή Γ. Τέτοια άδεια σχεδόν πάντα απορρίπτεται, δήλωσε η αρμόδια ισραηλινή αρχή στο κοινοβούλιο το 2023. Το Ισραήλ έχει εν τω μεταξύ χαρακτηρίσει μεγάλες περιοχές ως κρατική γη, ζώνες πυρός και φυσικά καταφύγια.

Έχει επίσης διαθέσει μεγάλα τμήματα της Περιοχής Γ για οικισμούς και την υποδομή που απαιτείται για τη συντήρησή τους.

Ο παλαιστινιακός πληθυσμός στη Δυτική Όχθη είναι πλέον σε μεγάλο βαθμό αστικός, συγκεντρωμένος στην Ανατολική Ιερουσαλήμ και σε αρκετές άλλες πόλεις και καταυλισμούς προσφύγων.

Το σκηνικό μετά την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου από τη Χαμάς

Μετά την θανατηφόρα επίθεση της 7ης Οκτωβρίου 2023 από Παλαιστίνιους μαχητές της Χαμάς σε ισραηλινές κοινότητες από τη Γάζα, το Ισραήλ ξεκίνησε στρατιωτικές εκστρατείες σε διάφορα στρατόπεδα, συμπεριλαμβανομένων των αρχών του 2025, που έχουν εκτοπίσει για άλλη μια φορά δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους και έχουν σκοτώσει εκατοντάδες Παλαιστίνιους. Ο Ισραηλινός Υπουργός Άμυνας, Ισραήλ Κατζ, δήλωσε ότι οι επιδρομές μείωσαν την απειλή από ένοπλες παλαιστινιακές ομάδες.

Το Human Rights Watch έχει καταγράψει παράνομη χρήση θανατηφόρας βίας από τις ισραηλινές δυνάμεις ασφαλείας στη Δυτική Όχθη, καταγγέλλοντας μια απότομη αύξηση στις δολοφονίες Παλαιστινίων της Δυτικής Όχθης.

Ο ισραηλινός στρατός διατηρεί επίσης τον έλεγχο και την ασφάλεια στη Δυτική Όχθη με ένα σύστημα δρόμων, σημείων ελέγχου, περιορισμών πρόσβασης και πύλων.

Οι νεόδμητοι δρόμοι που εξυπηρετούν τους οικισμούς προάγουν την αύξηση του πληθυσμού των οικισμών, αλλά λειτουργούν επίσης ως εμπόδια μεταξύ των παλαιστινιακών χωριών.

Ορισμένοι αυτοκινητόδρομοι είναι ανοιχτοί μόνο σε Ισραηλινούς πολίτες, γεγονός που οδηγεί σε μεγάλα και περίπλοκα ταξίδια για τους Παλαιστίνιους που προσπαθούν να διασχίσουν από τη μία πλευρά ενός περιορισμένου δρόμου στην άλλη.

Μεγάλες ουρές σχηματίζονται στα σημεία ελέγχου σε δρόμους που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι Παλαιστίνιοι. Συχνά χρειάζονται ώρες για να διανύσουν μικρές αποστάσεις.

Στις αρχές του 2025, η ανθρωπιστική υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών OCHA κατέγραψε 850 ξεχωριστά εμπόδια στην κυκλοφορία στη Δυτική Όχθη, από 565 πριν από την έναρξη του πολέμου στη Γάζα.

Διαφορετικοί κανόνες για Ισραηλινούς εποίκους και Παλαιστίνιους

Για τους Ισραηλινούς που ζουν σε οικισμούς και τους Παλαιστίνιους σε γειτονικά χωριά, οι διαφορετικοί νομικοί κανόνες, οι κανόνες ασφαλείας και οι κανόνες μετακίνησης, καθώς και η πρόσβαση σε πόρους, δημιουργούν τεράστιες ανισότητες. Το Ισραήλ λέει ότι οι ισχύοντες περιορισμοί προστατεύουν την ασφάλειά του.

Σε τμήματα της Δυτικής Όχθης που συνορεύουν με τα σύνορα με το Ισραήλ, αυτές οι διαφορές επιδεινώνονται από το φράγμα, ένα δίκτυο φραχτών που διανθίζονται με τσιμεντένια τείχη που το Ισραήλ έχτισε ως επί το πλείστον μεταξύ 2000 και 2005 σε απάντηση στη δεύτερη παλαιστινιακή ιντιφάντα, μια περίοδο βομβιστικών επιθέσεων αυτοκτονίας και επιθέσεων με πυροβολισμούς από Παλαιστίνιους, και ισραηλινών αεροπορικών επιδρομών, κατεδαφίσεων, ζωνών απαγόρευσης κυκλοφορίας και απαγορεύσεων κυκλοφορίας.

Το φράγμα εκτείνεται κυρίως κατά μήκος των συνόρων, αλλά σε ορισμένα σημεία εκτείνεται αρκετά χιλιόμετρα μέσα στη Δυτική Όχθη.

Τείχος

Το τείχος φέρνει αρκετούς μεγάλους εβραϊκούς οικισμούς στη Δυτική Όχθη στην ισραηλινή πλευρά. Έχει επίσης αποκόψει ορισμένες παλαιστινιακές πόλεις και χωριά από την υπόλοιπη Δυτική Όχθη, περιπλέκοντας την ικανότητα των κατοίκων να ταξιδεύουν. Το Ισραήλ λέει ότι το τείχος εμποδίζει τους επίδοξους Παλαιστίνιους επιτιθέμενους να φτάσουν στις πόλεις του, ωστόσο τα σχέδια για περαιτέρω επέκτασή του έχουν σε μεγάλο βαθμό καθυστερήσει.

Όλες αυτές οι προσπάθειες – νέοι δρόμοι, φράγματα, σημεία ελέγχου – έχουν ενταθεί από την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023. Επιπλέον, το Ισραήλ έχει κατεδαφίσει παλαιστινιακά σπίτια, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που θεωρεί παράνομες κατασκευές.

Οι επιθέσεις από ακτιβιστές εποίκους σε παλαιστινιακά χωριά, αγροκτήματα και ανθρώπους στη Δυτική Όχθη έχουν επίσης αυξηθεί απότομα «τόσο σε αριθμό όσο και σε σοβαρότητα» από τον Οκτώβριο του 2023, δήλωσε η ισραηλινή ομάδα υπεράσπισης των δικαιωμάτων B’Tselem.

Παρόλο που το Ισραήλ επεκτείνει την κατασκευή και τον έλεγχο των οικισμών στη Δυτική Όχθη, η δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους παράλληλα με το Ισραήλ παραμένει η πιο ευρέως αποδεκτή λύση στη σύγκρουση τόσο διεθνώς όσο και, σύμφωνα με τις παλαιστινιακές δημοσκοπήσεις, μεταξύ των ίδιων των Παλαιστινίων. Ωστόσο, με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν ότι η εμπιστοσύνη στην ειρηνική συνύπαρξη είναι χαμηλή στο Ισραήλ, οι έποικοι στη Δυτική Όχθη και οι ισχυροί υποστηρικτές τους στην κυβέρνηση του Ισραήλ κάνουν σημαντικά βήματα για να αποτρέψουν την πραγματοποίησή της.

Πηγή: Reuters